ΓΙΑΝΝΗ
ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΥ
«Γή,το
κέντρο του σύμπαντος»
Τόμος Α΄σελ.26-31
======================
O ΕΝΑΣΤΡΟΣ
ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ AΣΤΕΡΙΣΜΟΙ.
Το πότε ακριβώς εισήχθηκαν οι
αστερισμοί δεν είναι εύκολο να καθορισθεί αλλά είναι βέβαιο ότι οι αστέρες
κατετάγησαν σε αστερισμούς πρίν 3000 έτη πρό Χριστού στην Μεσοποταμία. Πολλούς από αυτούς ονομάζει ο Όμηρος, ο Ησίοδος και οι Αιγύπτιοι, ενώ ο
Ιώβ στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρει την Άρκτο, τον Ωρίωνα και τις Πλειάδες.
Εδώ θα κάνουμε μια παρατήρηση.
Τα γεωμετρικά σχήματα των αστερισμών είναι αποτέλεσμα προοπτικής που εξαρτάται
από την θέση που έχει ο ήλιος και η γή στον συγκεκριμένο χώρο του διαστήματος
και από την γωνία από την οποία παρατηρούνται οι αστέρες κάθε αστερισμού (σχήμα)
όπως και από τον χρόνο. Η πρώτη
παρατήρηση έχει να κάνει με την θέση του παρατηρητή μέσα στον γαλαξία. Είναι
προφανές ότι άν μετατοπίζαμε την γή σε απόσταση χιλιάδων ετών φωτός, τότε τα
σχήματα των αστερισμών θα ήταν τελείως διαφορετικά από αυτά που βλέπουμε. Επίσης άν αλλάζαμε την γωνία παρατηρήσεως των
αστερισμών στον χώρο θα είχαμε διαφορετικά σχήματα.
Αστερισμοί και Ελληνική μυθολογία. Υπάρχει
εκεί στον ουρανό μέχρι σήμερα και θα υπάρχει εφ' όσον θα υφίσταται πολιτισμός ο
Ηρακλής που
έχει στο δεξί του χέρι το ρόπαλό του και στο αριστερό το κλαδί της μηλιάς με τα
χρυσά μήλα των Εσπερίδων όπως και τον τρικέφαλο Κέρβερο, τον φύλακα των
βασιλείων του Άδη. Στους ώμους του φέρει
την δορά του λέοντος της Νεμέας, και με το πόδι του πατάει τον Δράκοντα δηλαδή
την Λερναία Ύδρα. Είναι ακόμα στον
ουρανό ο Περσέας, ο γυιός του Διός και της Δανάης φορώντας τα φτερωτά
πέδιλα της Αθηνάς και φαίνεται ο δρόμος τον οποίο ακολούθησε σπεύδοντας για την
σωτηρία της Ανδρομέδας, διότι είναι γεμάτος από σκόνη, είναι ο δρόμος του
Γαλαξία. Στό χέρι του κρατάει το
"γοργόνιο", το μαγικό κεφάλι της Μέδουσας η οποία έχει την ικανότητα
να απολιθώνει αυτούς που την βλέπουν, διότι ο αστέρας ο οποίος την
εκπροσωπεί "σβύνει" και "ανάβει" κάθε δύο ημέρες. Είναι ο
περίφημος μεταβλητός Αλγόλ. Κοντά στον
Περσέα ευρίσκεται η Ανδρομέδα αλυσοδεμένη,
την οποία τρέχει να την σώσει από το φοβερό Κήτος στο οποίο την προσέφεραν οι
γονείς της σαν θυσία για εξιλασμό του Ποσειδώνος και των Νηριήδων. Ο Περσέας έχει κατέβει από το φτερωτό άλογό του τον Πήγασο που βγήκε από την
κεφαλή της Μέδουσας της οποίας έκοψε το κεφάλι ο ήρωας. Αλλά και οι
βασιλείς γονείς της Ανδρομέδας ο Κηφέας και η Κασσιόπη μεταφέρθηκαν από την Αιθιοπία εκεί, στο
βόρειο μέρος του ουρανού. Η Κασσιόπη, η αλαζόνα γυναίκα, που θεωρούσε ότι είναι ομορφότερη από τις
Νηριήδες χάριν της οποίας έπασχε η Ανδρομέδα, κάθεται στον θρόνο της
αλυσοδεμένη όπως και η κόρη της και είναι καταδικασμένη να περιστρέφεται γύρω
από τον πόλο του ουρανού χωρίς να μπορέσει να δύσει στα νερά του ωκεανού. Ο βασιλιάς Κηφέας λυπημένος δίπλα
της βλέπει την σκληρή τύχη της.
Είναι ακόμα στον ουρανό η νύμφη
Καλλιστώ, η θυγατέρα του βασιλέα της Αρκαδίας Λυκάονος η οποία μαζί με τον Δία
γέννησε τον Αρκάδα και προκάλεσε την δίκαια οργή της Ήρας η οποία για να την
εκδικηθεί την μεταμόρφωσε σε αρκούδα. Η
άρκτος Καλλιστώ συναντά τον γυιό της Αρκάδα και τρέχει να τον αγκαλιάσει, αλλά
ο Αρκάδας δεν αναγνωρίζει την μητέρα του και θέλει να την σκοτώσει. Ο Ζεύς όμως προλαβαίνει τον Αρκάδα και αφού
αρπάζει μητέρα και γυιό και τους τοποθετεί στον βόρειο ουρανό, την μεν
Καλλιστώ σαν την Μεγάλη Άρκτο, την κορωνίδα του βορείου
ημισφαιρίου, τον δε Αρκάδα κοντά της σαν την Μικρά Άρκτο. Η Ήρα όμως θυμώνει για την μεγάλη τιμή και
συνιστά στην Θέτιδα και τον Ωκεανό να απαγορεύσει να λούζονται κάτω από τον
ορίζοντα και να παραμένουν αειφανείς αστερισμοί. Ο Βοώτης με τους Θηρευτικούς Κύνες, τον
Αστερίωνα και την Χαρά συνέχεια τις καταδιώκει.
Υπάρχει ακόμα στον ουρανό ο γυιός του Ηφαίστου και της Γής ο Ερεχθέας ο Ηνίοχος αυτός που οδήγησε το πρώτο άρμα
κρατώντας την αίγα Αμάλθεια από το γάλα της οποίας μεγάλωσε ο Δίας όταν ήταν
μωρό. Αλλά και ο Βόρειος Στέφανος είναι το στεφάνι που τοποθετήθηκε στον ουρανό που
έχει τον Μαργαρίτη ο οποίος προσφέρθηκε στην Αριάδνη που εγκατέλειψε ο Θησέας
στην Νάξο. Η Λύρα του Ορφέα έχει
επίσης αποθανατισθεί στον ουρανό, όπως και ο Δελφίν που έσωσε τον μουσικό Αρίωνα
όταν αυτός επιστρέφοντας από την Ιταλία στην Κόρινθο συνελήφθηκε από
τους άνδρες του και πετάχθηκε στην θάλασσα αφού έπαιξε για τελευταία φορά και
μάγεψε τα θαλάσσια κήτη. Αλλά και ο Κύκνος, ο γυιός του Άρη και στενός
φίλος του Φαέθοντα συνεχίζει να βουλιάζει στον Ηριδανό ποταμό αναζητώντας ακόμα
τον γυιό του Απόλλωνα που κατακεραυνώθηκε από τον Δία, μόνο που οι θεοί επειδή θύμωσαν από την
επίμονη αναζήτηση, τον μεταμόρφωσαν σε πτηνό.
Κοντά στον Κύκνο ο Αετός , το πτηνό που φέρνει τον κεραυνό του Δία μαζί με τον
Γανυμήδη, τον οινοχόο του Διός τον οποίο κρατάει στα νύχια του.
Κατά μήκος του ζωδιακού υπάρχει
ο Κριός τον οποίον έστειλε ο Ερμής να παραλάβει τον Φρίξο και την Έλλη
για να τους μεταφέρει στην Κολχίδα και ο Ταύρος στον οποίο μεταμορφώθηκε ο Δίας για
να αρπάξει την Ευρώπη από την Φοινίκη, ενώ οι Πλειάδες που βρίσκονται κοντά του
είναι οι κόρες της Πλειόνης, η Αλκυόνη, η Ηλέκτρα, η Μαία, η Μερόπη, η Ταυγέτη,
η Πλειόνη, η Κελαινώ και η Αστερόπη και
οι Υάδες είναι οι κόρες του Άτλαντα.
Κοντά στον Ταύρο οι Δίδυμοι ο
Κάστορας και ο Πολυδεύκης οι γιοί του
Δία, οι Αργοναύτες ήρωες οι προστάτες των ναυτικών και έπειτα ο Καρκίνος
τον οποίο έστειλε η Ήρα να ενοχλεί τον Ηρακλή που παλεύει με την Λερναία
Ύδρα και τον οποίο αφού σκότωσε με το πόδι του ο Ηρακλής, η Ήρα τον τοποθέτησε
στον ουρανό. Δίπλα στον Καρκίνο ο Λέων, το φοβερό λιοντάρι της Νεμέας
και μετά από αυτόν η Παρθένος Περσεφόνη
, η κόρη της Δήμητρας με τον στάχυ της την οποία άρπαξε ο Πλούτωνας. Κοντά της
ευρίσκεται ο Σκορπιός τον οποίο
έστειλε ο Απόλλωνας να ενοχλεί τον Ωρίωνα και τον οποίο μόλις είδε ο Φαέθοντας
έχασε την ψυχραιμία του και εγκατάλειψε τα ηνία του άρματος του ηλίου που
οδηγούσε. Μετά από τον Σκορπιό, ο Τοξότης
Κένταυρος ο προστάτης των κυνηγών και ο Αιγόκερως, το ζώο με κεφάλι και
σώμα κατσίκας και ουρά ψαριού στο οποίο μεταμορφώθηκε ο Πάνας όταν οι θεοί διώχθηκαν από τον Όλυμπο από
τους Τιτάνες. Μετά από αυτόν ο Υδροχόος Γανυμήδης , τον οποίο άρπαξε ο
Αετός για να προσφέρει νέκταρ στον Δία και τέλος οι Ιχθύες οι οποίοι βοήθησαν την Αφροδίτη με τον Έρωτα να κρυφτούν σε
ασφαλές μέρος όταν αυτοί ρίχθηκαν στον Ευφράτη για να κρυφτούν από τον Τυφώνα.
Επίσης είναι εκεί στον ουρανό ο
Όφις που έπνιξε τον Οφιούχο Λαοκόωντα τον προδότη του
Τρωικού έπους. Στόν νότιο ουρανό ο
γίγαντας Ωρίωνας ο γιός του Ποσειδώνος και της Ευρυάλης με το ρόπαλό του
κατά του Ταύρου προσπαθεί να πλησιάσει
τις επτά κόρες της Πλειόνης και την Μερόπη με την οποία είναι
ερωτευμένος. Κοντά του ευρίσκονται οι δύο σκύλοι του που χρησιμοποιούσε στα
κυνήγια του ο Μεγάλος Κύων και ο Μικρός Κύων. Πιό νότια ευρίσκεται η Αργώ, το πλοίο των
Αργοναυτών από το οποίο υπάρχουν η Τρόπις,
η Πρύμνη και τα Ιστία. Αλλά και ο Κένταυρος Χείρων ο μεγάλος δάσκαλος που
πρώτος ονόμασε τους αστερισμούς ευρίσκεται στον ουρανό και κοντά του το Θηρίο που σκότωσε.
Ονομασίες αστέρων και πλήθος των αστερισμών. Πρώτος ο αρχαίος Έλληνας
αστρονόμος Ίππαρχος τον 2ον π.Χ αιώνα δημιούργησε έναν κατάλογο όλων των
αστέρων που διέκρινε στον ουρανό ταξινομώντας τους κατά σειρά φαινομένης
λαμπρότητος και αργότερα τον 1ον μ. Χ αιώνα ο Κλαύδιος Πτολεμαίος πραγματοποιεί
μια λεπτομερή των περιγραφή στο Ζ' και Η΄ κεφάλαια της "Αλμαγέστης"
όπου μνημονεύει 48 αστερισμούς οι οποίοι
περιέχουν συνολικά 944 αστέρες όπως και
άλλους 95 οι οποίοι δεν ανήκουν στους περιγραφέντας αστερισμούς, και 18 άλλα
αντικείμενα ( νεφελοειδείς και συστροφές αστέρων ). Μετά από 800 περίπου έτη ο Άραβας αστρονόμος
Άλ-Σουφί αναπροσάρμοσε τον κατάλογο του Πτολεμαίου και το έτος 1437 έγιναν μικρές
προσθήκες. Από το έτος 1608 και μετά εισάγονται και άλλοι αστερισμοί τους
οποίους δεν περιελάμβανε ο Ίππαρχος όπως η Κόμη Βερενίκης, η Ασπίς του Σοβιέσκι
κλπ. όπως και οι αστερισμοί του νοτίου ημισφαιρίου οι οποίοι είναι αθέατοι από
το βόρειο (Τουκάνα, Ωρολόγιον, Οκτάς κλπ).
Το έτος 1603 ο J. Bayer στο έργο του "Ουρανομετρία"
καθιερώνει τα μικρά γράμματα του
Ελληνικού αλφαβήτου προκειμένου να καθορίσει έναν-έναν τους αστέρες κάθε
αστερισμού. Γιά παράδειγμα ο λαμπρότερος αστέρας του αστερισμού συμβολίζεται με
το α, ο αμέσως επόμενος σε λαμπρότητα ή σπουδαιότητα με το β, το γ κλπ και όταν εξαντληθούν τα 24 γράμματα, τότε γίνεται
χρήσις των λατινικών γραμμάτων.
Το έτος 1725 δημιουργείται ένας νέος κατάλογος, με τίτλο
"Historia coelestis Britannica" σύμφωνα με
τον J. Flamsteed (1646-1719). Τα ονόματα των αστέρων κάθε
αστερισμού αντικαθίστανται με τους αριθμούς 1,2,3 κόκ. Σήμερα η αρίθμηση του Flamsteed
χρησιμοποιείται μόνον σαν συμπλήρωμα γιά αστερισμούς, των οποίων οι αστέρες που
δεν έχουν ελληνική ονομασία.
Εκτός από αυτές τις ονομασίες
τις οποίες μεταχειριζόμαστε σήμερα, έχει καθιερωθεί σε λαμπρούς αστέρες ένα
ιδιαίτερο όνομα είτε ελληνικό, είτε λατινικό, είτε αραβικό. Π.χ ο αστέρας α Ηνιόχου έχει ίδιο ελληνικό
όνομα Αίξ ή Capella (λατινικά), ο α Ταύρου λέγεται Λαμπαδίας, ο α Μεγάλου
Κυνός Σείριος , ο α Διδύμων Κάστωρ, ο α Παρθένου Στάχυς κλπ. Όμως τα περισσότερα ίδια ονόματα των αστέρων
είναι αραβικής προελεύσεως όπως για παράδειγμα ο α Λύρας λέγεται Βέγας, ο α
Αετού Αλτάιρ, ο α Ωρίωνος Μπετελκέζ, ο α Περσέως Μιρφάκ κόκ.
Στην "Oυρανομετρία"
του J.Bayer του
1603 υπάρχουν πολύ ωραίες παραστατικές εικόνες με τις φιγούρες των διαφόρων
αστερισμών και το έργο αυτό χαρακτηρίζεται σαν κειμείλιο όπως και ο άτλαντας
του Flamsteed
(1727). Οι ουράνιοι χάρτες επίσης είναι
δυνατόν να παρουσιάζουν τους αστερισμούς είτε με ευθείες γραμμές οι οποίες
ενώνουν τους κυριώτερους αστέρες, είτε με την απεικόνιση των ορίων κατά την
οποία περικλείονται τα όρια των αστερισμών σε σχέση με τις ουρανογραφικές
συντεταγμένες (ορθή αναφορά, απόκλισις).
Ο αριθμός των αστερισμών ανέρχεται
σε 88 αλλά όμως όλοι δεν είναι δυνατόν να παρατηρηθούν από ένα μέρος λόγω της καμπυλότητος της γής σε σχέση με το
γεωγραφικό πλάτος του τόπου. Στά
γεωγραφικά πλάτη της Ελλάδος είναι ορατοί 69 αστερισμοί ενώ οι υπόλοιποι είναι
αφανείς και μόνον στους τόπους του ισημερινού είναι δυνατόν να παρελάσουν και
οι 88 αστερισμοί ανατέλλοντες και δύοντες.
Για το γεωγραφικό πλάτος των Αθηνών (38ο) όπως αναφέραμε στον Α' τόμο
σελ.14 δημιουργούνται 2 ζώνες παρατηρήσεως αστερισμών, η ζώνη των αειφανών αστερισμών δηλ. των αστερισμών
εκείνων οι οποίοι ούτε ανατέλλουν ούτε δύουν αλλά που φαίνονται όλες τις εποχές
του έτους να διαγράφουν κύκλους γύρω από τον βόρειο ουράνιο πόλο ο οποίος στην
εποχή μας καθορίζεται από τον αστέρα α Μικρής Άρκτου. Η δεύτερη ζώνη παρατηρήσεως
περιλαμβάνει τους αμφιφανείς αστερισμούς,
εκείνους δηλ. οι οποίοι ανατέλλουν και δύουν και είναι ορατοί ορισμένες ώρες
και εποχές του έτους.
Αναγνώριση των αστερισμών. Προκειμένου να αναγνωρίσουν και να
εξοικειωθούν οι φίλοι της αστρονομίας με
τους αστερισμούς στην αρχή βέβαια είναι απαραίτητο να υπάρχει ένας καθαρός και
χωρίς φώτα ουρανός όπου θα διακρίνονται και οι αμυδροί αστέρες. Έτσι σαν πρώτο στάδιο απαιτείται η αναγνώριση
μερικών βασικών αστερισμών με την βοήθεια των οποίων ευρίσκονται και οι
γειτονικοί. Επίσης είναι απαραίτητη προυπόθεση ο ακριβής προσανατολισμός του
παρατηρητή σε σχέση με τα τέσσερα σημεία του ορίζοντος. Ένας σπουδαίος άν όχι ο
σπουδαιότερος αστερισμός είναι αυτός της Μεγάλης
Άρκτου που φαίνεται ευδιάκριτα στον βόρειο ουρανό. Απέναντί του ευρίσκεται η Μικρά Άρκτος με τον Πολικό
αστέρα γύρω από τον οποίο φαίνεται ότι περιστρέφεται η ουράνιος σφαίρα
εντός 24 ωρών. Όπως είναι γνωστό λόγω
της περιστροφής της γής γύρω από τον ήλιο και της ημερήσιας περιστροφής γύρω
από τον άξονα υπάρχει μια συνεχής διαφοροποίηση των όψεων των αστερισμών
που παρατηρούνται από έναν τόπο σε μια εποχή του έτους και σε μια
δεδομένη ώρα.
Τον χειμώνα και στο τέλος της
εσπέρας είναι η κατάλληλη εποχή να παρατηρηθεί στα νοτιοανατολικά ο μεγάλος
αστερισμός του Ωρίωνος που
αποτελείται από ένα λαμπρό τετράπλευρο
με τρείς λαμπρούς αστέρες (τρείς μάγοι ή ράβδος του Ιακώβ) στο μέσον του. Ο
κόκκινος αστέρας στα βόρεια του τετραπλεύρου λέγεται αραβικά Μπετελκέζ, ένας υπεργίγαντας αστέρας με
διάμετρο 800 φορές μεγαλύτερη της ηλιακής και απόσταση 652 έτη φωτός. Ο άλλος λαμπρός αστέρας του τετραπλεύρου στα
νοτιοδυτικά λέγεται Ρίγκελ. Άν
προεκτείνουμε νοητά την
ευθεία των τριών
αστέρων της ζώνης
του Ωρίωνος πρός τα νοτιοανατολικά, θα συναντήσουμε τον λαμπρότερο
αστέρα του ουρανού που λέγεται Σείριος. Ο Σείριος είναι ο α του αστερισμού του Μικρού Κυνός, ένας κοντυνός αστέρας
στον ήλιο μας αφού απέχει από αυτόν μόνον 8 έτη φωτός. Εάν σύρουμε το βλέμμα μας βορειοανατολικά του
θα συναντήσουμε έναν άλλο λαμπρό κοντυνό αστέρα, τον Προκύωνα που απέχει 11 έτη φωτός.
Ο Προκύων είναι ο α του αστερισμού του Μικρού Κυνός . Ακόμα πιό
βόρεια συναντούμε τον αστερισμό των Διδύμων
που σχηματίζεται από ένα λαμπρό τετράπλευρο.
Οι λαμπρότεροι αστέρες είναι ο α (Πολυδεύκης)
και ο β (Κάστωρ).
Με αφετηρία πάλι τους αστέρες
της ζώνης του Ωρίωνος προεκτείνοντας την ευθεία των πρός τα βορειοδυτικά συναντούμε
έναν άλλο λαμπρό κόκκινο αστέρα, τον α του αστερισμού του Ταύρου ή αραβικά Αλδεβαράν
ή ελληνικά Λαμπαδία. Ο Λαμπαδίας απέχει από τον ήλιο 62 έτη φωτός
και προβάλλεται μέσα σε μια ανοικτή συστροφή αστέρων τις Υάδες οι οποίες απέχουν 140 έτη φωτός. Βορειότερα του Αλδεβαράν στην ίδια ευθεία
συναντούμε άλλη μια σπουδαία συστροφή αστέρων πιό ευδιάκριτη στο γυμνό
μάτι. Είναι οι περίφημες Πλειάδες οι οποίες απέχουν 400 έτη φωτός, η Πούλια με το λαικό της
όνομα. Ακόμα πιό βόρεια του Ταύρου σχηματίζεται το λαμπρό πεντάγωνο του Ηνιόχου με έναν άλλο λαμπρό κίτρινο
αστέρα την Αίγα ή λατινικά Capella. Είναι ένας γίγαντας αστέρας 50 φορές πιό
μεγάλος από τον ήλιο σε απόσταση 45 ετών
φωτός. Στόν ουρανό του καλοκαιριού δεσπόζουν με επιβλητικότητα τρείς λαμπροί
αστέρες, ο Βέγας, ο Δενέμπ και ο Αλτάιρ οι οποίοι άν συνδεθούν νοητά με ευθεία γραμμή σχηματίζουν
ένα τρίγωνο που λέγεται θερινό τρίγωνο. Ο λαμπρότερος αστέρας για το βόρειο
ημισφαίριο είναι ο Βέγας, ο α του αστερισμού της Λύρας ενός μικρού
αστερισμού, που απέχει από τον ήλιο 27
έτη φωτός και έχει φαινόμενο μέγεθος 0,1. Αριστερά και κάτω του Βέγα είναι ο
αστερισμός του Κύκνου οι λαμπρότεροι αστέρες του οποίου σχηματίζουν ένα σταυρό
από τον οποίο διέρχεται η ζώνη του γαλαξία η οποία και διχάζεται. Ο λαμπρότερος
αστέρας του αστερισμού είναι ο Δένεμπ με φαινόμενο μέγεθος 1.3 και απόσταση 544
έτη φωτός. Είναι ένας γίγαντας αστέρας
αλλά επειδή ευρίσκεται 20 φορές πιό μακριά από τον Βέγα ο οποίος είναι νάνος,
φαίνεται αμυδρότερός του. Στόν δρόμο
του γαλαξία είναι και ο αστερισμός του Αετού με τον λαμπρότερο αστέρα του τον
Αλτάιρ που στα αραβικά σημαίνει αετός πετάμενος. Ο Αλτάιρ λάμπει με φαιν. μέγεθος 0,8 στην
απόσταση των 17 ετών φωτός, δηλαδή σχετικά κοντά στον ήλιο.
Οι περισσότεροι αστερισμοί δεν
έχουν την στοιχειώδη ομοιότητα με τις φιγούρες που παριστάνουν και θα πρέπει να
χρησιμοποιηθεί μεγάλη φαντασία προκειμένου να τους αναγνωρίσουμε, όμως υπάρχουν
άλλοι όπως ο Σκορπιός , η διάταξη των
αστέρων του οποίου παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με το ζώο εκείνο. Ο αστερισμός
του Σκορπίου είναι ορατός τις
καλοκαιρινές νύχτες στον νότιο ουρανό, ενώ ο λαμπρότερος αστέρας του είναι ένας
κόκκινος υπεργίγαντας που λέγεται
Αντάρης επειδή συναγωνίζεται σε ερυθρότητα τον πλανήτη Άρη. Ο διπλανός
αστερισμός του Τοξότη σχηματίζεται από ένα τετράπλευρο το οποίο
προβάλλεται μέσα στην ζώνη του γαλαξία που σε εκείνη την περιοχή παρουσιάζει
την μεγαλύτερη συγκέντρωση αστέρων και αστρικών αθροισμάτων.
Στον φθινοπωρινό ουρανό προς τα
βορειοανατολικά αξίζει να προσέξουμε ένα
μεγάλο τετράπλευρο που είναι ο αστερισμός του Πηγάσου. Οι τρείς σε
τεθλασμένη γραμμή αστέρες ανατολικά του τετραπλεύρου παριστάνουν τον αστερισμό
της Ανδρομέδας μέσα στον οποίο
διακρίνεται με γυμνό μάτι σαν μια συγκεχυμένη αμυδρή κηλίδα ο πλησιέστερος
μεγάλος γαλαξίας στον γαλαξία μας, ο περίφημος νεφελοειδής της Ανδρομέδας σε
μια απόσταση 2,1 εκατομμυρίων ετών φωτός !
Επάνω από την Ανδρομέδα
τέσσερις λαμπροί αστέρες σχηματίζουν ένα κεφαλαίο W. Είναι ο αστερισμός της Κασσιόπης.
Στον ουράνιο θόλο ιδίως κατά
την εποχή του θέρους διακρίνεται να υψώνεται η επιβλητική ζώνη του γαλαξία η
οποία αφού διασχίσει τους αστερισμούς της Κασσιόπης,
του Κύκνου όπου θα διχασθεί , της Αλώπεκος, του Αετού και της Ασπίδος, θα πλησιάσει στον νότο τον Τοξότη παρουσιάζοντας εκεί μεγάλη
συγκέντρωση σε αστέρες και αθροίσματα αστέρων.
Αντίθετα, τις νύκτες του χειμώνα ο γαλαξίας προβάλλεται
στούς αστερισμούς της Πρύμνης, του Μεγάλου Κυνός, του Μονόκερω, των Διδύμων,
του Ηνιόχου και τέλος του Περσέως από όπου κατευθύνεται προς την Κασσιόπη.
Εκτός από τους χιλιάδες αστέρες
που αποτελούν τους αστερισμούς, ο παρατηρητής με γυμνό οφθαλμό είναι δυνατόν να
διακρίνει και διάφορα αστρικά αθροίσματα, δηλαδή ομάδες αστέρων όπως τις Πλειάδες (Πούλια) και τις Υάδες στον Ταύρο, την Φάτνη (μελίσσι) στον Καρκίνο, το διπλό σμήνος στον Περσέα, την Σπάθη του Ωρίωνος , το σφαιρωτό σμήνος του Ηρακλέους κλπ. όπως
και τον περίφημο γαλαξία της Ανδρομέδας
που ευρίσκεται στον ομόνυμο αστερισμό.
Όνομα αστερισμού
Λατινική ονομασία
Διεθνές
Κυριώτερος
σύμβολο αστέρας
Α Ε Ι Φ Α Ν Ε Ι Σ Α Σ Τ Ε Ρ Ι
Σ Μ Ο Ι
1. Μεγάλη Άρκτος Ursa Major Uma Ντουμπέ
2. Μικρή
Άρκτος Ursa Minor Umi Πολικός αστήρ
3. Κασσιόπη Cassiepeia Cas Σχεντήρ
4. Κηφέας Cepheus Ceph Αλδεραμίν
5. Δράκων Draco Dra Εταμίν
6. Καμηλοπάρδαλις Camelopardalis Cam
B O Ρ Ε Ι Ο Ι
Α Μ Φ Ι Φ Α Ν Ε Ι Σ Α Σ Τ Ε Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
7. Ανδρομέδα Andromeda And Αλαμάκ
8. Τρίγωνον Triangulum Tri
9. Περσέας Perseus Per Μιρφάκ
10.Ηνίοχος Auriga Aur Αίξ
11.Λύγξ Lunx Lnx
12.Μικρός Λέων Leo Minor LMi
13.Θηρευτικοί
Κύνες Canes Venatici Cnv Καρδία Καρόλου
14.Κόμη
Βερενίκης Coma Berenices Com Διάδεμα
15.Βοώτης Bootes Boo Αρκτούρος
16.Βόρειος
Στέφανος Corona Borealis CrB Μαργαρίτης
17.Ηρακλής Herculis Her Ράς Αλγεθί
18.Όφις Serpens Ser
19.Οφιούχος Ophiucus Oph Ράς Αλάγ
20.Ασπίδα
Σοβιέσκι Scutum Sc
21.Λύρα Lyra Lyr Βέγας
22.Κύκνος Cugnus Cug Δενέμπ
23.Βέλος Saggita Sag
24.Αετός Aquila Aqui Αλτάιρ
25.Αλώπηξ Velpecula Vel
26.Δελφίν Delphinus Del Σβαλοσίν
27.Ιππάριον Equileus Equi
28.Σαύρα Lacerta Lac
29.Πήγασος Pegasus Peg Μαρκάβ
Ζ Ω Δ Ι Α Κ Ο Ι Α Σ Τ Ε Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
30. Ιχθύες Pisces Psc Αρλίσχα
31. Κριός Aries Ari Αμάλ
32. Ταύρος Taurus Tau Αλδεβαράν
33.Δίδυμοι Gemini Gem Πολυδεύκης
34.Καρκίνος Cancer Cnc Άκουμπενς
35.Λέων Leo Leo Βασιλίσκος
36.Παρθένος Virgo Vir Στάχυς
37.Ζυγός Libra Lib Ζούμπεν Ελακράμπ
38.Σκορπιός Scorpius Sco Αντάρης
39.Τοξότης Saggitarius Sag Κάους
40.Αιγόκερως Capricornus Cap Νταβί
41.Υδροχόος Aquarius Aqu Σανταλσούντ
Όνομα αστερισμού
Λατινική ονομασία Διεθνές
σύμβολο Κυριώτερος
αστέρας
Ν Ο Τ Ι Ο Ι
Α Μ Φ Ι Φ Α Ν Ε Ι Σ Α Σ Τ Ε Ρ Ι
Σ Μ Ο Ι
42. Κήτος Cetus Cet Μίρα
43.Ηριδανός Eridanus Eri Αχερνάρ
44.Ωρίων Orion Ori Μπετελκέζ
45.Λαγωός Lepus Lep Αρνέμπα
46.Περιστερά Columpa Col
47.Μεγάλος
Κύων Canis Major Cma Σείριος
48.Μικρός
Κύων Canis Minor Cmi Προκύων
49.Τρόπις Puppis Pup Κάνωπος
50.Πρύμνη Carina Car
51.Ιστία Vela Vel
52.Ύδρα Hydra Hyd Αλφάρδ
53.Κρατήρας Crater Cra Άλκες
54.Κόραξ Corvus Cor
Αλγοράμπ
55.Κένταυρος Centaurus Cen Ρίγκιλ
56.Λύκος Lupus Lup
57.Βωμός Ara Ara
58.Νότιος
Στέφανος Corona Australiw CorA
59.Νότιος
Ιχθύς Piscis
Austrinus PhiA
60.Γλύπτης Sculptor Scu
61.Φοίνικας Phonix Phoe
62.Κάμινος Fornax For
63.Μονόκερως Monoceros Mon
64.Πυξίδα Pyxis Pyx
65.Αντλία Antlia Ant
66.Εξάντα
ς
Sextans Sex
67.Γνώμων Circinus Cir
68.Μικροσκόπιον Microscopium Mic
69.Γερανός Grus Gru
ΝΟ Τ Ι Ο Ι Α Φ Α Ν Ε Ι Σ Α Σ Τ Ε Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
70.Τουκάνα Tucana Tuc
71.Ωρολόγιον Horologium Hor
72.Φοίνιξ Phoenix Pho
73.Υδρός Hydrus Hydr
74.Δίκτυον Norma Nor
75.Δοράς Dorado Dor
76.Ζωγράφος Pictor Pic
77.Τράπεζα Mensa Men
78.Ιπτάμενος
Ιχθύς Volans Vol
79.Χαμελαίων Chameleon Cham
80.Διαβήτης Circinus Cir
81.Μύγα Mensa Men
82.Νότιος
Σταυρός Crux Cru
83.Πτηνόν Apus Ap
84.Νότιον
Τρίγωνον Triangulum Austr TriA
85.Οκτάς Octans Oct
86.Ταώς Pavo Pav
87.Τηλεσκόπιον Telescopium Tel
88.Ινδός. Indus Ind
