ΔΙΑΤΤΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΙΤΕΣ.
©Γιάννης Κολιόπουλος
Τόμος Α΄σελ198-206
=================
Γενικά. Πάντοτε, αλλά περισσότερο το καλοκαίρι την νύχτα όταν ο ουρανός είναι καθαρός και μακρυά από τα φώτα των πόλεων εάν βρεθούμε στην εξοχή, θα διαπιστώσουμε ξαφνικά ότι ένας αστέρας αποσπάσθηκε από τον ουρανό και αφού για δευτερόλεπτα αφήσει μια φωτεινή ουρά,με μία γρήγορη κίνηση θα εξαφανισθεί από τα μάτια μας. Αυτοί οι”αποσπώμενοι”αστέρες ονομάσθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες διάττοντες αστέρες. Η πρώτη διαπίστωση από τους Έλληνες, ήταν ότι τα σώματα αυτά δεν θα έπρεπε να είχαν ίδια φύση με τους αστέρες, διότι τότε σιγά-σιγά ο αριθμός των θα ελαττωνόταν, γι’ αυτό απέδιδαν την φύση των σε φαινόμενα της ατμόσφαιρας, όπου και το όνομα μετέωρα ή μετεωρίτες το οποίο επικράτησε μέχρι σήμερα διεθνώς (meteor, meteor swower)
Φύση των διαττόντων. Την πραγματική εξήγηση των διαττόντων έδωσε ο Γερμανός φυσικός Έρνεστ Χλάνδ σε δύο συγγράματά του (1794,1819) που σύμφωνα με αυτά, οι διάττοντες είναι μικρά σωματίδια σαν τους κόκκους της άμμου τα οποία κινούνται στο διάστημα. Εάν στην πορεία των συμβεί να τα συναντήσει η γή, αυτά λόγω της υπερβολικής ταχύτητας θα εισέλθουν στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και από την μεγάλη τριβή με τα μόριά της, αναφλέγονται και εξατμίζονται δημιουργώντας πίσω τους μια φωτεινή ουρά. Ανάλογα με την ταχύτητά των εισόδου στην ατμόσφαιρα η οποία ανέρχεται σε δεκάδες χιλιόμετρα/δευτ. και την φύση των, οι διάττοντες έχουν διάφορες αποχρώσεις κόκκινες, άσπρες, υποκύανες κλπ.
Μερικές φορές είναι δυνατόν να εμφανισθούν και σώματα μεγαλυτέρων διαστάσεων τα οποία από την καύση των στην ατμόσφαιρα παρουσιάζουν μεγάλη αναλαμπή, μερικές φορές και κρότο. Αυτοί οι διάττοντες λέγονται βολίδες. Η φωτεινή ουρά των βολίδων διατηρείται για ένα χρονικό διάστημα μετά την αναλαμπή της. Τις περισσότερες φορές οι διάττοντες δεν εμφανίζονται μεμονωμένα, αλλά υπό μορφή σμηνών τα οποία φαίνονται ότι αναχωρούν από ένα συγκεκριμένο μέρος του ουρανού που λέγεται ακτινοβόλο σημείο.
Συχνότητα των διαττόντων. Με μια προσεκτική παρατήρηση συμπεραίνουμε σε ένα έτος ,οι περισσότεροι διάττοντες “πέφτουν” το δεύτερο εξάμηνο του χρόνου. Το 46% εμφανίζεται από Ιανουάριο-Ιούλιο και το υπόλοιπο 54% τους μήνες Ιούλιο-Δεκέμβριο. Σε αυτόν τον καταμερισμό δεν περιλαμβάνονται οι έκτακτες μετεωρικές βροχές για τις οποίες θα αναφερθούμε πιό κάτω. Εξ’ άλλου, ο αριθμός ποικίλλει και κατά την διάρκεια του ημερονυκτίου. Μέχρι τα μεσάνυκτα πέφτει το 35% της καθημερινής κατανομής, ενώ το άλλο 65% πέφτει τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Οι περισσότεροι εμφανίζονται μεταξύ 2ης και 3ης πρωινής και οι λιγώτεροι μεταξύ 20ης και 21ης ώρας.
Αυτές οι διαφορές οφείλονται στην κίνηση της γής, διότι τις πρωινές ώρες συναντάμε τους διάττοντες εκείνους που κινούνται βραδύτερα από εμάς, ενώ το βράδυ θα μάς συναντήσουν οι διάττοντες που κινούνται πιό γρήγορα από τη γή. Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι οι περισσότεροι πέφτουν στο ανατολικό ημισφαίριο ενώ η κατανομή είναι η ίδια μεταξύ βορείου και νοτίου ημισφαιρίων. Εκτός όμως από την καθημερινή συχνότητα , ωρισμένες εποχές
του έτους παρατηρείται το φαινόμενο να πέφτουν οι διάττοντες βροχηδόν.
Πλήθος των διαττόντων. Εάν δεν λάβουμε υπ’ όψη τους διάττοντες εκείνους οι οποίοι πέφτουν ομαδικά με μορφή μετεωρικών βροχών σε ωρισμένες εποχές του έτους, ο αριθμός των σποραδικών διαττόντων τους οποίους συναντά η γή κάθε ημέρα είναι πολύ μεγάλος. Υπολογίζεται ότι κάθε μία ώρα εισχωρούν σε όλη την έκταση της ατμόσφαιρας γύρω στους 10000 διάττοντες και κάθε μέρα ο αριθμός των είναι 10 εκατομμύρια. Αυτός ο αριθμός μεταφραζόμενος σε κιλά, αντιστοιχεί σε 200 εκατ.κιλά ανά έτος και από αυτά το 1/10 φθάνει μέχρι την επιφάνεια με μορφή μετεωριτών.
Ύψος εμφανίσεως και ταχύτητες τών διαττόντων. Το μέσο ύψος που εμφανίζονται οι διάττοντες βάσει μετρήσεων ραντάρ είναι 180 χιλ. από την επιφάνεια της θαλάσσης , ενώ σβύνουν σε ύψος 50 χιλιομέτρων. Από την εμφάνιση μέχρι την εξαφάνιση μεσολαβούν 2-3 δευτερόλεπτα, ενώ η διάρκεια της αναφλέξεώς των είναι περίπου μισό δευτερόλεπτο. Οι διάττοντες εισέρχονται στην ατμόσφαιρα πλαγίως και με ταχύτητες από 30-50 χιλ/δευτ. με μέση ταχύτητα τα 42 χιλ/δευτερόλεπτο.
Οι βροχές τών διαττόντων. Σε ωρισμένες ημέρες τού έτους παρατηρείται μία αυξημένη πτώση διαττόντων, ώστε μάλιστα ωρισμένες φορές να δημιουργείται η εντύπωση στον παρατηρητή ότι ο ουρανός “βρέχει” διάττοντες. Αυτό συμβαίνει όταν η γή κατά την τροχιά της στο διάστημα συναντήσει κάποιο ρεύμα από μετέωρα. Tα μετεωρικά ρεύματα είναι υλικές μάζες οι οποίες καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις στο διάστημα και περιστρέφονται γύρω από τον ήλιο σε τροχιές μεγάλης εκκεντρότητος. Πολλά μετεωρικά ρεύματα έχουν σχηματισθεί από κομμάτια κομητών που μοιράζονται τις ίδιες τροχιές με αυτούς και το υλικό των έχει διασπαρεί ή έξω από τις τροχιές των κομητών ή να είναι συγκεντρωμένο σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Τα πρόσφατα μετεωρικά ρεύματα συγκεντρώνονται κοντά στην τροχιά τού δημιουργού κομήτη.
Είναι γνωστές δωδεκάδες μετεωρικών βροχών που παρατηρώνται κάθε χρόνο. Εάν η γή εισέλθει σε ένα πυκνό νέφος σωματιδίων ή σκόνης, τότε θα επακολουθήσει μία πυκνή βροχή με δεκάδες ή και χιλιάδες μετεώρων να πέφτουν κάθε ένα λεπτό στον ουρανό. Κατά τις περιόδους των μετεωρικών βροχών, όλα τα φωτεινά μετέωρα φαίνεται ότι εκπορεύονται από ένα συγκεκριμένο μέρος του ουρανού που λέγεται ακτινοβόλο σημείο, το οποίο είναι μία ψευδαίσθηση όπως όταν βλέπουμε από μακρυά τις γραμμές ενός τραίνου, μάς φαίνεται ότι αυτές συγκλίνουν σε μία απόσταση, ενώ στην πραγματικότητα είναι παράλληλες . Τα ακτινοβόλα σημεία έχουν μια κυκλική έκταση στον ουρανό 1-2 μοιρών γεγονός που οφείλεται στην παρέκλιση των τροχιών των διαττόντων , και μέ την πάροδο των ημερών αυτά μετατοπίζονται λόγω της κινήσεως της γής . Οι ονομασίες των μετεωρικών βροχών προέρχονται από τον αστερισμό όπου προβάλλεται το ακτινοβόλο τους σημείο. (π.χ Περσείδες, Διδυμίδες , Ωριωνίδες , Λεοντίδες κτλ). Ο επόμενος πίνακας μάς δίνει τα κυριώτερα ακτινοβόλα σημεία στον ουρανό, όπως και τις χρονικές περιόδους που δραστηριοποιούνται αυτά :
ημερομηνία όνομα σμήνους διάττοντες ανά ώρα γειτονικός αστέρας
2-3/1ου Βοωτίδες 7 ε Βοώτου
19-22/4ου Λυρίδες 9 104 Ηρακλέους
1-13/5ου Υδροχοοίδες 6 η Υδροχόου
25-30/7ου Υδροχοοίδες 24 δ Υδροχόου
9-14/8ου Περσείδες 65 η Περσέως
16-22/10ου Ωριωνίδες 21 ν Ωρίωνος
14-18/11ου Λεοντίδες 19 ζ Λέοντος
17-23/11ου Ανδρομεδίδες 15 γ Ανδρομέδας
9-12/12ου Διδυμίδες 12 α Διδύμων
Η στήλη που μας δίνει τον αριθμό τών διαττόντων που πέφτουν κάθε μία ώρα, αναφέρεται στον μέσο αριθμό που παρατηρείται χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψη τυχόν χρονολογικές εξάρσεις στις οποίες αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός τών μετεώρων ανά ώρα.
Κανονικές μετεωρικές βροχές. Στή συνέχεια, θα αναφέρουμε τις κυριώτερες μετεωρικές βροχές κατά σειρά σπουδαιότητος.
1) ΠΕΡΣΕΙΔΕΣ. Είναι η πολυπληθέστερη μετεωρική βροχή που παρατηρείται τον Αύγουστο από 9-14/8ου με ευνοικώτερη ημέρα την 12/8 και με μέσο αριθμό 65 διαττόντων ανά ώρα. Η πηγή τών Περσειδών είναι ο περιοδικός κομήτης Swift-Tuttle 1862 ΙΙΙ και ο πρώτος που το διαπίστωσε ήταν ο Ιταλός Σκιαπαρέλλι το έτος 1867 ο οποίος υπολόγισε την περίοδο του κομήτη στα 120 χρόνια. Έτσι η επιστροφή του αναμενόταν για το 1980 η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε , αντί του κομήτη όμως παρατηρήθηκε μία αυξημένη δραστηριότητα τών Περσειδών. Ένας είδικός επιστήμονας στην μελέτη των κομητών , ο B. Marsden μετά από μια ιστορική μελέτη, συμπέρανε ότι ο κομήτης μετά από την εμφάνισή του πέρασε κοντά από τον Δία και τον Κρόνο με συνέπεια να αυξηθεί η περίοδος περιφοράς του . Στην ιστορία, οι Περσείδες είναι το αρχαιότερο γνωστό μετεωρικό σμήνος και οι παλαιότερες αναφορές του χρονολογούνται από τον Ιούλιο του 36 μ.Χ όταν οι Κινέζοι γράφουν ότι “εκείνο το πρωί περισσότεροι από χίλιοι πετούσαν στον ουρανό”. Η ίδια βροχή παρατηρήθηκε στην Ευρώπη το 811 μ.Χ ήταν πολυπληθής τον 11ον αιώνα. Ο Άγγλος αστρονόμος W. Denning παρατήρησε την βροχή τα έτη 1869 και 1898 και αναφέρει συχνότητα 50 μετεώρων ανά ώρα. Το 1920 αυξήθηκε στα 250 μετέωρα/ώρα , αριθμός που αυξανόταν μέχρι το 1980 φθάνοντας τους 2000 μετεωρίτες ανά ώρα. Το χρώμα των Περσειδών είναι πορτοκαλλί και κίτρινο.
2) ΥΔΡΟΧΟΟΙΔΕΣ τού μηνός Ιουλίου. Τα μετεωρικά ρεύματα τών Υδροχοιδών σχηματίσθηκαν από τον κομήτη του Halley , το δε ακτινοβόλο σημείο αυτής της μετεωρικής βροχής είναι διπλό. Παρατηρούνται μεταξύ 15/7ου-20/8ου με καλύτερες ημέρες από 25-30/7.
3) ΩΡΙΩΝΙΔΕΣ. Και αυτό το μετεωρικό ρεύμα σχηματίσθηκε από τον κομήτη τού Halley. Παρατηρούνται από 16-22 Οκτωβρίου και ο μέσος αριθμός των είναι 21 μετέωρα ανά ώρα.
4) ΛΕΟΝΤΙΔΕΣ. Η καλύτερη ημέρα παρατηρήσεώς των είναι η 17η Νοεμβρίου πρός 18η με μέγιστο αριθμό σε φυσιολογικές εμφανίσεις 19 μετέωρα ανά ώρα και το χρώμα των είναι υποκύανο και υποπράσινο. Το μετεωρικό ρεύμα των Λεοντιδών σχηματίσθηκε από τον κομήτη Tempel-Tuttle (1862 ΙΙΙ) και εκτενέστερη αναφορά θα γίνει πιό κάτω.
5) ΑΝΔΡΟΜΕΔΙΔΕΣ. Το μετεωρικό ρεύμα των Ανδρομεδιδών σχηματίσθηκε από τον κομήτη του Biela (1852 ΙΙΙ ) και ως εκ τούτου λέγονται και Βιελίδες. Ο κομήτης αυτός παρατηρείτο μέχρι το 1940, οπότε και στή συνέχεια διαλύθηκε. Οι πρώτες ιστορικές αναφορές γι’ αυτήν την μετεωρική βροχή ξεκινούν το έτος 1741, ενώ κατά τα έτη 1872 και 1885 παρουσίασαν μεγάλη έξαρση από το γεγονός της καταστροφής τού γενεσιουργού κομήτη . Η συχνότητα τών Ανδρομεδιδών έφθανε τους χιλιάδες ανά ώρα, ενώ υπό κανονικές συνθήκες ο αριθμός των είναι 15 μετέωρα ανά ώρα με ημέρες εμφανίσεως από 17-22 Νοεμβρίου, παρουσιάζουν δέ κόκκινο χρώμα.
6) ΔΙΔΥΜΙΔΕΣ. Παρουσιάζονται από 9-12 Δεκεμβρίου με μέση συχνότητα 12 διάττοντες ανά ώρα, ενώ το μετεωρικό αυτό ρεύμα έχει μία ασυνήθηστη τροχιά με απόσταση περιηλίου μόνο 0,14 αστρ. μονάδες. Το 1983 ο δορυφόρος IRAS ανακάλυψε ότι ο γεννήτορας αυτού του μετεωρικού ρεύματος είναι ένα κομητικό υλικό που σχηματίσθηκε από τον αστεροειδή Φαέθοντα (3200). Έχει διαπιστωθεί ότι στις μέρες μας αυτό το ρεύμα τείνει να εξαφανισθεί.
7) ΛΥΡΙΔΕΣ. Αποκαλούνται και ανοιξιάτικα λουλούδια επειδή σημειώνονται τον Απρίλιο στο διάστημα 19-25/4 με μεγαλύτερη δραστηριότητα την 22/4. Ο μέσος αριθμός των Λυριδών ανέρχεται σε 9 μετέωρα ανά ώρα. Το μετεωρικό ρεύμα δημιουργήθηκε από τον κομήτη Thatser (1861 Ι ) .
8) ΒΟΩΤΙΔΕΣ. Εμφανίζονται από 1 – 6 Ιανουαρίου με ημέρα μεγίστου την 3/1 . Αυτό το μετεωρικό ρεύμα έχει στενό πλάτος και ως εκ τούτου παρουσιάζει μεταβολές με παρατηρούμενο μέγιστο εντός μικρών ετησίων διαστημάτων. Δεν είναι γνωστός ο δημιουργός κομήτης των Βοωτιδών, ο μέσος όρος τών οποίων είναι 7 ανά ώρα.
9) ΥΔΡΟΧΟΟΙΔΕΣ του μηνός Μαίου. Πέφτουν από 24/4 – 20/5 με μέσο αριθμό τους 6 ανά ώρα.
Έκτακτες μετεωρικές βροχές. Τα μετεωρικά ρεύματα όπως αναφέραμε έχουν δημιουργηθεί από διασπαρμένα σωματίδια κομητών που ευρίσκονται κατά μήκος των τροχιών των συνήθως με ομοιόμορφη κατανομή και με πλάτος που ανέρχεται σε χιλιάδες χιλ. Οι γενεσιουργοί κομήτες είναι δυνατόν να μην υφίστανται και να έχουν διαλυθεί. Όσο πιό νέο σε ηλικία είναι ένα μετεωρικό ρεύμα, τόσο λιγώτερη διασπορά παρουσιάζει και ο κύριος όγκος του συγκεντρώνεται σε ένα ωρισμένο μέρος κοντά στον γεννήτορα κομήτη. Συνεπώς οφείλει σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα όταν ο κομήτης πλησιάζει την γή, να παρουσιάζεται ένα πολυπληθές μετεωρικό ρεύμα που έρχεται σε συνάντηση με τον πλανήτη μας και αυτό που επακολουθεί είναι μία ραγδαία βροχή διαττόντων υπό μορφή ουρανίων βεγγαλικών πυροτεχνημάτων.
Η χαρακτηριστικώτερη περίπτωση είναι αυτή τού ρεύματος των Λεοντιδών του Νοεμβρίου , στο οποίο τα υλικά σωματίδια παρουσιάζουν μεγάλη συγκέντρωση κοντά και γύρω από τον γεννήτορα κομήτη Tempel – Tuttle/55 P o οποίος έχει περίοδο περιφοράς 33,25 χρόνια περίπου. Συνεπώς κάθε 33 έτη η κύρια μάζα τών Λεοντιδών συναντά τη γή υπό γωνία 17 μοιρών περίπου (σχήμα) οπότε αναλόγως με την θέση ως πρός το επίπεδο περιφοράς της γής
<a href=”http://s28.postimg.org/wwf4m2k2l
που θα πάρει το μετεωρικό ρεύμα θα ποικίλλει και ο αριθμός των μετεώρων τα οποία θα συναντούν τον πλανήτη μας. Πράγματι, άν ανατρέξουμε σε ιστορικές πηγές, θα διαπιστώσουμε ότι από το έτος 902 μ.Χ η έκτακτη εμφάνιση τού μετεωρικού ρεύματος παρουσιάζει μεταβολές στον αριθμό τών διαττόντων που συναντούν τη γή. Μέχρι το 1998, έτος της τελευταίας εμφανίσεως του κομήτη, έχουν σημειωθεί οι χρονολογίες 1799, 1833 και 1966 όπου ο αριθμός τών διαττόντων έφθανε και τίς 150.000 την ώρα, 16 χρονολογίες με αριθμό μετεώρων μέχρι 20.000 / ώρα , 16 χρονολογίες με σχετικά μικρό αριθμό, όπως και τα έτη 1899 και 1933 όπου άν και αναμενόταν, δεν παρατηρήθηκε τίποτα το αξιόλογο.
Η μεγαλύτερη καταγεγραμένη μετεωρική βροχή στην ιστορία είναι αυτή που συνέβηκε την νύκτα της 12ης Νοεμβρίου 1833 η οποία σε πολλές περιπτώσεις είτε γέμισε με φόβο τον κόσμο, ή έδωσε τα ερεθίσματα στους αστρονόμους και μηχανικούς για την εξήγηση τού φαινομένου, ή τέλος ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες και ζωγράφους που απεικόνισαν την εξαίσια βροχή με τα μέσα που διέθεταν. Παρόμοια τέτοια εμφάνιση πραγματοποιήθηκε την 17 Νοεμβρίου 1966, δηλαδή στις μέρες μας όπου ανά μία ώρα “άδειαζε” ο ουρανός 150.000 διάττοντες ! Ο πίνακας που ακολουθεί μας δίνει πληροφορίες σχετικά με τις θέσεις τού κομήτη και της γής σε ημερομηνίες αξιόλογων περιηλίων ή κοντά σε αυτές.
απόσταση σε α.μ αριθμός ημερών πλήθος
ημερομηνία γής-κομήτη από συνάντηση μετεώρων/ώρα
11-12/11/1799 0,0032 117 ημ πρίν 30.000
12-13/11/1832 0,0013 51 πρίν 20.000
12-13/11/1833 0,0013 308 μετά 50.000-150.000
14/11/1866 0,0065 299 μετά 2.000-7.200
13/11/1867 0,0065 664 μετά 2.200-5.000
13/11/1868 0,0065 1030 μετά 1.000-1.800
15-16/11/1900 0,0117 496 μετά >1.000
15/11/1901 0,0117 861 μετά 850-1.800+
16/11/1965 0,0032 195 μετά 120
17/11/1966 0,0032 561 μετά <150.000
17/11/1997 0,0080 108 πρίν >100
ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ.
Όπως αναφέραμε, οι διάττοντες είναι σώματα πολύ μικρών διαστάσεων, τα οποία υποπίπτουν στην αντίληψή μας από την αναλαμπή τους η οποία συμβαίνει στα ανώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα όταν η τριβή με τα μόρια τού αέρα τους εξατμίζει. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως ότι ποτέ τα μετεωρικά κομμάτια δεν έρχονται σε επαφή με την επιφάνεια της γής. Όμως σε ωρισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν στό μετεωρικό υλικό ή και μεμονωμένα να υπάρξουν και σώματα πολύ μεγαλυτέρων διαστάσεων στά οποία η τριβή της ατμόσφαιρας δεν είναι σε θέση να τα κάψει τελείως και έτσι προσκρούουν στην επιφάνεια αφήνωντας αποτυπώματα με μορφή κρατήρων. Αυτού του είδους τα μετέωρα λέγονται μετεωρίτες , και από την μελέτη τών συστατικών των είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την φύση αυτών τών ουρανίων σωμάτων.
Τρείς είναι οι βασικές κατηγορίες της φύσεως των υλικών στις οποίες χωρίζονται οι μετεωρίτες :
α) Σιδηρίτες. Περιέχουν σε μεγάλη αναλογία σίδηρο έως και ποσοστό 80 – 85 %. Στό σύνολο των μετεωριτών, οι σιδηρήτες αντιπροσωπεύουν ποσοστό 3 – 4 τοίς εκατόν.
β) Πετρώδεις μετεωρίτες ή μετεωρόλιθοι. Αποτελούνται από διάφορες ενώσεις θείου, πυριτίου και φωσφόρου, αλλά παρουσιάζουν συγχρόνως και μεγάλη ή μικρή περιεκτικότητα σε σίδηρο και αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό τών μετεωριτών.
γ) Ασίδηροι μετεωρίτες στούς οποίους δεν ανευρίσκεται σίδηρος και είναι πολύ σπάνιοι. Έχουν ευρεθεί μόνον δύο ανθρακούχοι μετεωρίτες που έπεσαν ο μεν πρώτος την 15/3/1806 στο Alais της Γαλλίας, ο δε δεύτερος την 14/5/1864 στο Orcage της Γαλλίας.
Η φασματοσκοπική εξέταση των μετεωριτών από την καύση αυτών έδειξε ότι αυτοί περιέχουν και αέρια όπως υδρογόνο που υπάρχει κύρια στους σιδηρίτες, άζωτο και μονοξείδιο του άνθρακος, όπως και 22 χημικά στοιχεία με περιεκτικότητες σε σίδηρο 72 %, οξυγόνο 10 % , νικέλιο 6,5 % , πυρίτιο 5,2 % , μαγνήσιο 4 % και άλλα. Τέλος, από ορυκτά έχουν αναγνωρισθεί ο καμακίτης, ναννίτης, πλησσίτης, κοχενίτης, γραφίτης κλπ. Επίσης η μέση πυκνότητα των μετεώρων είναι η ίδια με της γής, ίση με 5,5 gr/cm 3 .
Υπάρχει μια χαρακτηριστική οικογένεια αστεροειδών η Αpollo, οι τροχιές των οποίων διασταυρώνονται με την τροχιά της γής και να πλησιάζουν κοντά τον πλανήτη μας.
Μετεωρικοί κρατήρες ανά τον κόσμο. Από την πτώση των μετεωριτών στην στερεή επιφάνεια ενός πλανήτη ή δορυφόρου δημιουργούνται μεγάλες κυκλικές οπές που ονομάζονται μετεωρικοί κρατήρες. Ο αριθμός των εξαρτάται από το πλήθος των μετεώρων που κατορθώνουν να διαπεράσουν τα ατμοσφαιρικά στρώματα του πλανήτη ώστε να μήν εξαυλωθούν λόγω της τριβής με τα μόρια των αερίων στρωμάτων. Όπως είναι φυσικό οι ατμόσφαιρες των πλανητών ανάλογα με την πυκνότητά των διαδραματίζουν τον κύριο ανασταλτικό παράγοντα στην δημιουργία του αριθμού των μετεωρικών κρατήρων. Έτσι ουράνια σώματα που στερούνται ατμόσφαιρας, όπως λ.χ η Σελήνη έχουν δεχθεί και δέχονται χιλιάδες εκατομμυρίων προσκρούσεις από μετέωρα, με αποτέλεσμα τις δημιουργίες ανωμάλων επιφανειών στο έδαφός των.
Στην περίπτωση της γής οι μετεωρικοί κρατήρες σπανίζουν και άν στο παρελθόν υπήρχαν πολλοί οι οποίοι από την διάβρωση του αέρα ή του ύδατος εξαφανίσθηκαν. Ο ονομαστότερος κρατήρας ονομάζεται Grand Meteor (Μεγάλο μετέωρο) και ευρίσκεται στην έρημο της Αριζόνας στις ΗΠΑ.
Ανακαλύφθηκε το 1891 στο μέσο πεδιάδας και η διάμετρός του είναι 1250 μέτρα. Περιβάλλεται από βράχους ύψους 40-70 μέτρων οι οποίοι αποτελούν τα εξωτερικά τοιχώματα του κρατήρα ενώ το βάθος του είναι 170-200 μ. Η κεντρική περιοχή του πυθμένα έχει υαλώδη σχηματισμό, γεγονός που φανερώνει τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν στο έδαφος από την πρόσκρουση του μετεωρίτη. Γύρω από τον κρατήρα και σε απόσταση 9 χιλιομέτρων ευρέθησαν διασπαρμένοι και θρυμματισμένοι ογκόλιθοι. Υπολογίζεται ότι η πρόσκρουση του σιδηρήτη μετεωρίτη που είχε πιθανή διάμετρο 100 μέτρων συνέβη πρίν από 5.000 χρόνια. Χαρακτηριστικά, σε κάποιο κομμάτι από τα συντρίμμια βρέθηκαν άσπρα και μαύρα διαμάντια.
Στην κεντρική Αυστραλία σε μία μικρή περιοχή 800 τετρ. μέτρων βρέθηκαν 13 μετεωρικοί κρατήρες , ο μεγαλύτερος έχει διαστάσεις 200 x 100 μ και βάθος 15 μέτρων, ενώ οι υπόλοιποι έχουν διαμέτρους 75-10 μέτρων. Στην έρημο Ρούμπ-άλ χαλί της νοτίου Αραβίας ευρέθησαν δύο μικροί κρατήρες που προήλθαν από την πτώση ενός διπλού μετεωρίτη. Άλλοι αξιόλογοι κρατήρες είναι αυτός που ανακαλύφθηκε το 1921 στο Τέξας διαμέτρου 162 μέτρων , άλλοι 7 που ευρέθησαν στην νήσο Άιξελ της Εσθονίας με διάμετρο του μεγαλυτέρου 110 μ και βάθος 50-60 μέτρων και ένας που ανακαλύφθηκε στο Κεμπέκ του Καναδά με ύψος τοιχωμάτων 165 μέτρα και διάμετρο 4600 μέτρα.
Γενικά, έχουν διαπιστωθεί μέχρι σήμερα γύρω στους 150 μετεωρικούς κρατήρες σε όλο τον πλανήτη μας. Μια πρόσκρουση στη γή ενός μετεώρου ακόμα και διαμέτρου μερικών μέτρων είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρές καταστροφές σε μεγάλη ακτίνα από το σημείο προσκρούσεως με την απελευθέρωση ενέργειας που είναι ίδια με αυτή που προκαλείται από την έκρηξη χιλιάδων ατομικών βομβών. Σε συνδυασμό με γνώσεις βλητικής, υπολογίζεται ότι ένας μετεωρίτης με διάμετρο 1000 μέτρων και με ταχύτητα προσκρούσεως 20 χιλιομέτρων/δευτ. θα δημιουργούσε έναν κρατήρα διαμέτρου 21 χιλιομέτρων απελευθερώνοντας τεράστια ενέργεια. Αυτού του είδους οι καταστροφές ονομάζονται κοσμικές καταστροφές και είναι δυνατόν εκτός των άλλων να δημιουργήσουν και διαταράξεις ή και μεταβολές τόσο στο οικοσύστημα του πλανήτη μας, όσο και στην ατμόσφαιρα. Έχει υποστηριχθεί η θεωρία ότι η αιφνίδια εξαφάνιση των δεινοσαύρων που συνέβη πρίν από 65 εκατομμύρια χρόνια οφειλόταν στην πτώση ενός αστεροειδούς με διάμετρο 50 χιλιομέτρων στην χερσόνησο Youkatan στό Μεξικό η οποία επέφερε σημαντικές μεταβολές στην ατμόσφαιρα και στο εσωτερικό της γής διαπερνώντας τον γήινο φλοιό .
©Γιάννης Κολιόπουλος
Τόμος Α΄σελ198-206
=================
©Γιάννης Κολιόπουλος
Τόμος Α΄σελ198-206
=================
Γενικά. Πάντοτε, αλλά περισσότερο το καλοκαίρι την νύχτα όταν ο ουρανός είναι καθαρός και μακρυά από τα φώτα των πόλεων εάν βρεθούμε στην εξοχή, θα διαπιστώσουμε ξαφνικά ότι ένας αστέρας αποσπάσθηκε από τον ουρανό και αφού για δευτερόλεπτα αφήσει μια φωτεινή ουρά,με μία γρήγορη κίνηση θα εξαφανισθεί από τα μάτια μας. Αυτοί οι”αποσπώμενοι”αστέρες ονομάσθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες διάττοντες αστέρες. Η πρώτη διαπίστωση από τους Έλληνες, ήταν ότι τα σώματα αυτά δεν θα έπρεπε να είχαν ίδια φύση με τους αστέρες, διότι τότε σιγά-σιγά ο αριθμός των θα ελαττωνόταν, γι’ αυτό απέδιδαν την φύση των σε φαινόμενα της ατμόσφαιρας, όπου και το όνομα μετέωρα ή μετεωρίτες το οποίο επικράτησε μέχρι σήμερα διεθνώς (meteor, meteor swower)
Φύση των διαττόντων. Την πραγματική εξήγηση των διαττόντων έδωσε ο Γερμανός φυσικός Έρνεστ Χλάνδ σε δύο συγγράματά του (1794,1819) που σύμφωνα με αυτά, οι διάττοντες είναι μικρά σωματίδια σαν τους κόκκους της άμμου τα οποία κινούνται στο διάστημα. Εάν στην πορεία των συμβεί να τα συναντήσει η γή, αυτά λόγω της υπερβολικής ταχύτητας θα εισέλθουν στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και από την μεγάλη τριβή με τα μόριά της, αναφλέγονται και εξατμίζονται δημιουργώντας πίσω τους μια φωτεινή ουρά. Ανάλογα με την ταχύτητά των εισόδου στην ατμόσφαιρα η οποία ανέρχεται σε δεκάδες χιλιόμετρα/δευτ. και την φύση των, οι διάττοντες έχουν διάφορες αποχρώσεις κόκκινες, άσπρες, υποκύανες κλπ.
Μερικές φορές είναι δυνατόν να εμφανισθούν και σώματα μεγαλυτέρων διαστάσεων τα οποία από την καύση των στην ατμόσφαιρα παρουσιάζουν μεγάλη αναλαμπή, μερικές φορές και κρότο. Αυτοί οι διάττοντες λέγονται βολίδες. Η φωτεινή ουρά των βολίδων διατηρείται για ένα χρονικό διάστημα μετά την αναλαμπή της. Τις περισσότερες φορές οι διάττοντες δεν εμφανίζονται μεμονωμένα, αλλά υπό μορφή σμηνών τα οποία φαίνονται ότι αναχωρούν από ένα συγκεκριμένο μέρος του ουρανού που λέγεται ακτινοβόλο σημείο.
Συχνότητα των διαττόντων. Με μια προσεκτική παρατήρηση συμπεραίνουμε σε ένα έτος ,οι περισσότεροι διάττοντες “πέφτουν” το δεύτερο εξάμηνο του χρόνου. Το 46% εμφανίζεται από Ιανουάριο-Ιούλιο και το υπόλοιπο 54% τους μήνες Ιούλιο-Δεκέμβριο. Σε αυτόν τον καταμερισμό δεν περιλαμβάνονται οι έκτακτες μετεωρικές βροχές για τις οποίες θα αναφερθούμε πιό κάτω. Εξ’ άλλου, ο αριθμός ποικίλλει και κατά την διάρκεια του ημερονυκτίου. Μέχρι τα μεσάνυκτα πέφτει το 35% της καθημερινής κατανομής, ενώ το άλλο 65% πέφτει τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Οι περισσότεροι εμφανίζονται μεταξύ 2ης και 3ης πρωινής και οι λιγώτεροι μεταξύ 20ης και 21ης ώρας.
Αυτές οι διαφορές οφείλονται στην κίνηση της γής, διότι τις πρωινές ώρες συναντάμε τους διάττοντες εκείνους που κινούνται βραδύτερα από εμάς, ενώ το βράδυ θα μάς συναντήσουν οι διάττοντες που κινούνται πιό γρήγορα από τη γή. Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι οι περισσότεροι πέφτουν στο ανατολικό ημισφαίριο ενώ η κατανομή είναι η ίδια μεταξύ βορείου και νοτίου ημισφαιρίων. Εκτός όμως από την καθημερινή συχνότητα , ωρισμένες εποχές
του έτους παρατηρείται το φαινόμενο να πέφτουν οι διάττοντες βροχηδόν.
Πλήθος των διαττόντων. Εάν δεν λάβουμε υπ’ όψη τους διάττοντες εκείνους οι οποίοι πέφτουν ομαδικά με μορφή μετεωρικών βροχών σε ωρισμένες εποχές του έτους, ο αριθμός των σποραδικών διαττόντων τους οποίους συναντά η γή κάθε ημέρα είναι πολύ μεγάλος. Υπολογίζεται ότι κάθε μία ώρα εισχωρούν σε όλη την έκταση της ατμόσφαιρας γύρω στους 10000 διάττοντες και κάθε μέρα ο αριθμός των είναι 10 εκατομμύρια. Αυτός ο αριθμός μεταφραζόμενος σε κιλά, αντιστοιχεί σε 200 εκατ.κιλά ανά έτος και από αυτά το 1/10 φθάνει μέχρι την επιφάνεια με μορφή μετεωριτών.
Ύψος εμφανίσεως και ταχύτητες τών διαττόντων. Το μέσο ύψος που εμφανίζονται οι διάττοντες βάσει μετρήσεων ραντάρ είναι 180 χιλ. από την επιφάνεια της θαλάσσης , ενώ σβύνουν σε ύψος 50 χιλιομέτρων. Από την εμφάνιση μέχρι την εξαφάνιση μεσολαβούν 2-3 δευτερόλεπτα, ενώ η διάρκεια της αναφλέξεώς των είναι περίπου μισό δευτερόλεπτο. Οι διάττοντες εισέρχονται στην ατμόσφαιρα πλαγίως και με ταχύτητες από 30-50 χιλ/δευτ. με μέση ταχύτητα τα 42 χιλ/δευτερόλεπτο.
Οι βροχές τών διαττόντων. Σε ωρισμένες ημέρες τού έτους παρατηρείται μία αυξημένη πτώση διαττόντων, ώστε μάλιστα ωρισμένες φορές να δημιουργείται η εντύπωση στον παρατηρητή ότι ο ουρανός “βρέχει” διάττοντες. Αυτό συμβαίνει όταν η γή κατά την τροχιά της στο διάστημα συναντήσει κάποιο ρεύμα από μετέωρα. Tα μετεωρικά ρεύματα είναι υλικές μάζες οι οποίες καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις στο διάστημα και περιστρέφονται γύρω από τον ήλιο σε τροχιές μεγάλης εκκεντρότητος. Πολλά μετεωρικά ρεύματα έχουν σχηματισθεί από κομμάτια κομητών που μοιράζονται τις ίδιες τροχιές με αυτούς και το υλικό των έχει διασπαρεί ή έξω από τις τροχιές των κομητών ή να είναι συγκεντρωμένο σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Τα πρόσφατα μετεωρικά ρεύματα συγκεντρώνονται κοντά στην τροχιά τού δημιουργού κομήτη.
Είναι γνωστές δωδεκάδες μετεωρικών βροχών που παρατηρώνται κάθε χρόνο. Εάν η γή εισέλθει σε ένα πυκνό νέφος σωματιδίων ή σκόνης, τότε θα επακολουθήσει μία πυκνή βροχή με δεκάδες ή και χιλιάδες μετεώρων να πέφτουν κάθε ένα λεπτό στον ουρανό. Κατά τις περιόδους των μετεωρικών βροχών, όλα τα φωτεινά μετέωρα φαίνεται ότι εκπορεύονται από ένα συγκεκριμένο μέρος του ουρανού που λέγεται ακτινοβόλο σημείο, το οποίο είναι μία ψευδαίσθηση όπως όταν βλέπουμε από μακρυά τις γραμμές ενός τραίνου, μάς φαίνεται ότι αυτές συγκλίνουν σε μία απόσταση, ενώ στην πραγματικότητα είναι παράλληλες . Τα ακτινοβόλα σημεία έχουν μια κυκλική έκταση στον ουρανό 1-2 μοιρών γεγονός που οφείλεται στην παρέκλιση των τροχιών των διαττόντων , και μέ την πάροδο των ημερών αυτά μετατοπίζονται λόγω της κινήσεως της γής . Οι ονομασίες των μετεωρικών βροχών προέρχονται από τον αστερισμό όπου προβάλλεται το ακτινοβόλο τους σημείο. (π.χ Περσείδες, Διδυμίδες , Ωριωνίδες , Λεοντίδες κτλ). Ο επόμενος πίνακας μάς δίνει τα κυριώτερα ακτινοβόλα σημεία στον ουρανό, όπως και τις χρονικές περιόδους που δραστηριοποιούνται αυτά :
ημερομηνία όνομα σμήνους διάττοντες ανά ώρα γειτονικός αστέρας
2-3/1ου Βοωτίδες 7 ε Βοώτου
19-22/4ου Λυρίδες 9 104 Ηρακλέους
1-13/5ου Υδροχοοίδες 6 η Υδροχόου
25-30/7ου Υδροχοοίδες 24 δ Υδροχόου
9-14/8ου Περσείδες 65 η Περσέως
16-22/10ου Ωριωνίδες 21 ν Ωρίωνος
14-18/11ου Λεοντίδες 19 ζ Λέοντος
17-23/11ου Ανδρομεδίδες 15 γ Ανδρομέδας
9-12/12ου Διδυμίδες 12 α Διδύμων
Η στήλη που μας δίνει τον αριθμό τών διαττόντων που πέφτουν κάθε μία ώρα, αναφέρεται στον μέσο αριθμό που παρατηρείται χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψη τυχόν χρονολογικές εξάρσεις στις οποίες αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός τών μετεώρων ανά ώρα.
Κανονικές μετεωρικές βροχές. Στή συνέχεια, θα αναφέρουμε τις κυριώτερες μετεωρικές βροχές κατά σειρά σπουδαιότητος.
1) ΠΕΡΣΕΙΔΕΣ. Είναι η πολυπληθέστερη μετεωρική βροχή που παρατηρείται τον Αύγουστο από 9-14/8ου με ευνοικώτερη ημέρα την 12/8 και με μέσο αριθμό 65 διαττόντων ανά ώρα. Η πηγή τών Περσειδών είναι ο περιοδικός κομήτης Swift-Tuttle 1862 ΙΙΙ και ο πρώτος που το διαπίστωσε ήταν ο Ιταλός Σκιαπαρέλλι το έτος 1867 ο οποίος υπολόγισε την περίοδο του κομήτη στα 120 χρόνια. Έτσι η επιστροφή του αναμενόταν για το 1980 η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε , αντί του κομήτη όμως παρατηρήθηκε μία αυξημένη δραστηριότητα τών Περσειδών. Ένας είδικός επιστήμονας στην μελέτη των κομητών , ο B. Marsden μετά από μια ιστορική μελέτη, συμπέρανε ότι ο κομήτης μετά από την εμφάνισή του πέρασε κοντά από τον Δία και τον Κρόνο με συνέπεια να αυξηθεί η περίοδος περιφοράς του . Στην ιστορία, οι Περσείδες είναι το αρχαιότερο γνωστό μετεωρικό σμήνος και οι παλαιότερες αναφορές του χρονολογούνται από τον Ιούλιο του 36 μ.Χ όταν οι Κινέζοι γράφουν ότι “εκείνο το πρωί περισσότεροι από χίλιοι πετούσαν στον ουρανό”. Η ίδια βροχή παρατηρήθηκε στην Ευρώπη το 811 μ.Χ ήταν πολυπληθής τον 11ον αιώνα. Ο Άγγλος αστρονόμος W. Denning παρατήρησε την βροχή τα έτη 1869 και 1898 και αναφέρει συχνότητα 50 μετεώρων ανά ώρα. Το 1920 αυξήθηκε στα 250 μετέωρα/ώρα , αριθμός που αυξανόταν μέχρι το 1980 φθάνοντας τους 2000 μετεωρίτες ανά ώρα. Το χρώμα των Περσειδών είναι πορτοκαλλί και κίτρινο.
2) ΥΔΡΟΧΟΟΙΔΕΣ τού μηνός Ιουλίου. Τα μετεωρικά ρεύματα τών Υδροχοιδών σχηματίσθηκαν από τον κομήτη του Halley , το δε ακτινοβόλο σημείο αυτής της μετεωρικής βροχής είναι διπλό. Παρατηρούνται μεταξύ 15/7ου-20/8ου με καλύτερες ημέρες από 25-30/7.
3) ΩΡΙΩΝΙΔΕΣ. Και αυτό το μετεωρικό ρεύμα σχηματίσθηκε από τον κομήτη τού Halley. Παρατηρούνται από 16-22 Οκτωβρίου και ο μέσος αριθμός των είναι 21 μετέωρα ανά ώρα.
4) ΛΕΟΝΤΙΔΕΣ. Η καλύτερη ημέρα παρατηρήσεώς των είναι η 17η Νοεμβρίου πρός 18η με μέγιστο αριθμό σε φυσιολογικές εμφανίσεις 19 μετέωρα ανά ώρα και το χρώμα των είναι υποκύανο και υποπράσινο. Το μετεωρικό ρεύμα των Λεοντιδών σχηματίσθηκε από τον κομήτη Tempel-Tuttle (1862 ΙΙΙ) και εκτενέστερη αναφορά θα γίνει πιό κάτω.
5) ΑΝΔΡΟΜΕΔΙΔΕΣ. Το μετεωρικό ρεύμα των Ανδρομεδιδών σχηματίσθηκε από τον κομήτη του Biela (1852 ΙΙΙ ) και ως εκ τούτου λέγονται και Βιελίδες. Ο κομήτης αυτός παρατηρείτο μέχρι το 1940, οπότε και στή συνέχεια διαλύθηκε. Οι πρώτες ιστορικές αναφορές γι’ αυτήν την μετεωρική βροχή ξεκινούν το έτος 1741, ενώ κατά τα έτη 1872 και 1885 παρουσίασαν μεγάλη έξαρση από το γεγονός της καταστροφής τού γενεσιουργού κομήτη . Η συχνότητα τών Ανδρομεδιδών έφθανε τους χιλιάδες ανά ώρα, ενώ υπό κανονικές συνθήκες ο αριθμός των είναι 15 μετέωρα ανά ώρα με ημέρες εμφανίσεως από 17-22 Νοεμβρίου, παρουσιάζουν δέ κόκκινο χρώμα.
6) ΔΙΔΥΜΙΔΕΣ. Παρουσιάζονται από 9-12 Δεκεμβρίου με μέση συχνότητα 12 διάττοντες ανά ώρα, ενώ το μετεωρικό αυτό ρεύμα έχει μία ασυνήθηστη τροχιά με απόσταση περιηλίου μόνο 0,14 αστρ. μονάδες. Το 1983 ο δορυφόρος IRAS ανακάλυψε ότι ο γεννήτορας αυτού του μετεωρικού ρεύματος είναι ένα κομητικό υλικό που σχηματίσθηκε από τον αστεροειδή Φαέθοντα (3200). Έχει διαπιστωθεί ότι στις μέρες μας αυτό το ρεύμα τείνει να εξαφανισθεί.
7) ΛΥΡΙΔΕΣ. Αποκαλούνται και ανοιξιάτικα λουλούδια επειδή σημειώνονται τον Απρίλιο στο διάστημα 19-25/4 με μεγαλύτερη δραστηριότητα την 22/4. Ο μέσος αριθμός των Λυριδών ανέρχεται σε 9 μετέωρα ανά ώρα. Το μετεωρικό ρεύμα δημιουργήθηκε από τον κομήτη Thatser (1861 Ι ) .
8) ΒΟΩΤΙΔΕΣ. Εμφανίζονται από 1 – 6 Ιανουαρίου με ημέρα μεγίστου την 3/1 . Αυτό το μετεωρικό ρεύμα έχει στενό πλάτος και ως εκ τούτου παρουσιάζει μεταβολές με παρατηρούμενο μέγιστο εντός μικρών ετησίων διαστημάτων. Δεν είναι γνωστός ο δημιουργός κομήτης των Βοωτιδών, ο μέσος όρος τών οποίων είναι 7 ανά ώρα.
9) ΥΔΡΟΧΟΟΙΔΕΣ του μηνός Μαίου. Πέφτουν από 24/4 – 20/5 με μέσο αριθμό τους 6 ανά ώρα.
Έκτακτες μετεωρικές βροχές. Τα μετεωρικά ρεύματα όπως αναφέραμε έχουν δημιουργηθεί από διασπαρμένα σωματίδια κομητών που ευρίσκονται κατά μήκος των τροχιών των συνήθως με ομοιόμορφη κατανομή και με πλάτος που ανέρχεται σε χιλιάδες χιλ. Οι γενεσιουργοί κομήτες είναι δυνατόν να μην υφίστανται και να έχουν διαλυθεί. Όσο πιό νέο σε ηλικία είναι ένα μετεωρικό ρεύμα, τόσο λιγώτερη διασπορά παρουσιάζει και ο κύριος όγκος του συγκεντρώνεται σε ένα ωρισμένο μέρος κοντά στον γεννήτορα κομήτη. Συνεπώς οφείλει σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα όταν ο κομήτης πλησιάζει την γή, να παρουσιάζεται ένα πολυπληθές μετεωρικό ρεύμα που έρχεται σε συνάντηση με τον πλανήτη μας και αυτό που επακολουθεί είναι μία ραγδαία βροχή διαττόντων υπό μορφή ουρανίων βεγγαλικών πυροτεχνημάτων.
Η χαρακτηριστικώτερη περίπτωση είναι αυτή τού ρεύματος των Λεοντιδών του Νοεμβρίου , στο οποίο τα υλικά σωματίδια παρουσιάζουν μεγάλη συγκέντρωση κοντά και γύρω από τον γεννήτορα κομήτη Tempel – Tuttle/55 P o οποίος έχει περίοδο περιφοράς 33,25 χρόνια περίπου. Συνεπώς κάθε 33 έτη η κύρια μάζα τών Λεοντιδών συναντά τη γή υπό γωνία 17 μοιρών περίπου (σχήμα) οπότε αναλόγως με την θέση ως πρός το επίπεδο περιφοράς της γής
<a href=”http://s28.postimg.org/wwf4m2k2l
που θα πάρει το μετεωρικό ρεύμα θα ποικίλλει και ο αριθμός των μετεώρων τα οποία θα συναντούν τον πλανήτη μας. Πράγματι, άν ανατρέξουμε σε ιστορικές πηγές, θα διαπιστώσουμε ότι από το έτος 902 μ.Χ η έκτακτη εμφάνιση τού μετεωρικού ρεύματος παρουσιάζει μεταβολές στον αριθμό τών διαττόντων που συναντούν τη γή. Μέχρι το 1998, έτος της τελευταίας εμφανίσεως του κομήτη, έχουν σημειωθεί οι χρονολογίες 1799, 1833 και 1966 όπου ο αριθμός τών διαττόντων έφθανε και τίς 150.000 την ώρα, 16 χρονολογίες με αριθμό μετεώρων μέχρι 20.000 / ώρα , 16 χρονολογίες με σχετικά μικρό αριθμό, όπως και τα έτη 1899 και 1933 όπου άν και αναμενόταν, δεν παρατηρήθηκε τίποτα το αξιόλογο.
Η μεγαλύτερη καταγεγραμένη μετεωρική βροχή στην ιστορία είναι αυτή που συνέβηκε την νύκτα της 12ης Νοεμβρίου 1833 η οποία σε πολλές περιπτώσεις είτε γέμισε με φόβο τον κόσμο, ή έδωσε τα ερεθίσματα στους αστρονόμους και μηχανικούς για την εξήγηση τού φαινομένου, ή τέλος ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες και ζωγράφους που απεικόνισαν την εξαίσια βροχή με τα μέσα που διέθεταν. Παρόμοια τέτοια εμφάνιση πραγματοποιήθηκε την 17 Νοεμβρίου 1966, δηλαδή στις μέρες μας όπου ανά μία ώρα “άδειαζε” ο ουρανός 150.000 διάττοντες ! Ο πίνακας που ακολουθεί μας δίνει πληροφορίες σχετικά με τις θέσεις τού κομήτη και της γής σε ημερομηνίες αξιόλογων περιηλίων ή κοντά σε αυτές.
απόσταση σε α.μ αριθμός ημερών πλήθος
ημερομηνία γής-κομήτη από συνάντηση μετεώρων/ώρα
11-12/11/1799 0,0032 117 ημ πρίν 30.000
12-13/11/1832 0,0013 51 πρίν 20.000
12-13/11/1833 0,0013 308 μετά 50.000-150.000
14/11/1866 0,0065 299 μετά 2.000-7.200
13/11/1867 0,0065 664 μετά 2.200-5.000
13/11/1868 0,0065 1030 μετά 1.000-1.800
15-16/11/1900 0,0117 496 μετά >1.000
15/11/1901 0,0117 861 μετά 850-1.800+
16/11/1965 0,0032 195 μετά 120
17/11/1966 0,0032 561 μετά <150.000
17/11/1997 0,0080 108 πρίν >100
ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ.
Όπως αναφέραμε, οι διάττοντες είναι σώματα πολύ μικρών διαστάσεων, τα οποία υποπίπτουν στην αντίληψή μας από την αναλαμπή τους η οποία συμβαίνει στα ανώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα όταν η τριβή με τα μόρια τού αέρα τους εξατμίζει. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως ότι ποτέ τα μετεωρικά κομμάτια δεν έρχονται σε επαφή με την επιφάνεια της γής. Όμως σε ωρισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν στό μετεωρικό υλικό ή και μεμονωμένα να υπάρξουν και σώματα πολύ μεγαλυτέρων διαστάσεων στά οποία η τριβή της ατμόσφαιρας δεν είναι σε θέση να τα κάψει τελείως και έτσι προσκρούουν στην επιφάνεια αφήνωντας αποτυπώματα με μορφή κρατήρων. Αυτού του είδους τα μετέωρα λέγονται μετεωρίτες , και από την μελέτη τών συστατικών των είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την φύση αυτών τών ουρανίων σωμάτων.
Τρείς είναι οι βασικές κατηγορίες της φύσεως των υλικών στις οποίες χωρίζονται οι μετεωρίτες :
α) Σιδηρίτες. Περιέχουν σε μεγάλη αναλογία σίδηρο έως και ποσοστό 80 – 85 %. Στό σύνολο των μετεωριτών, οι σιδηρήτες αντιπροσωπεύουν ποσοστό 3 – 4 τοίς εκατόν.
β) Πετρώδεις μετεωρίτες ή μετεωρόλιθοι. Αποτελούνται από διάφορες ενώσεις θείου, πυριτίου και φωσφόρου, αλλά παρουσιάζουν συγχρόνως και μεγάλη ή μικρή περιεκτικότητα σε σίδηρο και αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό τών μετεωριτών.
γ) Ασίδηροι μετεωρίτες στούς οποίους δεν ανευρίσκεται σίδηρος και είναι πολύ σπάνιοι. Έχουν ευρεθεί μόνον δύο ανθρακούχοι μετεωρίτες που έπεσαν ο μεν πρώτος την 15/3/1806 στο Alais της Γαλλίας, ο δε δεύτερος την 14/5/1864 στο Orcage της Γαλλίας.
Η φασματοσκοπική εξέταση των μετεωριτών από την καύση αυτών έδειξε ότι αυτοί περιέχουν και αέρια όπως υδρογόνο που υπάρχει κύρια στους σιδηρίτες, άζωτο και μονοξείδιο του άνθρακος, όπως και 22 χημικά στοιχεία με περιεκτικότητες σε σίδηρο 72 %, οξυγόνο 10 % , νικέλιο 6,5 % , πυρίτιο 5,2 % , μαγνήσιο 4 % και άλλα. Τέλος, από ορυκτά έχουν αναγνωρισθεί ο καμακίτης, ναννίτης, πλησσίτης, κοχενίτης, γραφίτης κλπ. Επίσης η μέση πυκνότητα των μετεώρων είναι η ίδια με της γής, ίση με 5,5 gr/cm 3 .
Υπάρχει μια χαρακτηριστική οικογένεια αστεροειδών η Αpollo, οι τροχιές των οποίων διασταυρώνονται με την τροχιά της γής και να πλησιάζουν κοντά τον πλανήτη μας.
Μετεωρικοί κρατήρες ανά τον κόσμο. Από την πτώση των μετεωριτών στην στερεή επιφάνεια ενός πλανήτη ή δορυφόρου δημιουργούνται μεγάλες κυκλικές οπές που ονομάζονται μετεωρικοί κρατήρες. Ο αριθμός των εξαρτάται από το πλήθος των μετεώρων που κατορθώνουν να διαπεράσουν τα ατμοσφαιρικά στρώματα του πλανήτη ώστε να μήν εξαυλωθούν λόγω της τριβής με τα μόρια των αερίων στρωμάτων. Όπως είναι φυσικό οι ατμόσφαιρες των πλανητών ανάλογα με την πυκνότητά των διαδραματίζουν τον κύριο ανασταλτικό παράγοντα στην δημιουργία του αριθμού των μετεωρικών κρατήρων. Έτσι ουράνια σώματα που στερούνται ατμόσφαιρας, όπως λ.χ η Σελήνη έχουν δεχθεί και δέχονται χιλιάδες εκατομμυρίων προσκρούσεις από μετέωρα, με αποτέλεσμα τις δημιουργίες ανωμάλων επιφανειών στο έδαφός των.
Στην περίπτωση της γής οι μετεωρικοί κρατήρες σπανίζουν και άν στο παρελθόν υπήρχαν πολλοί οι οποίοι από την διάβρωση του αέρα ή του ύδατος εξαφανίσθηκαν. Ο ονομαστότερος κρατήρας ονομάζεται Grand Meteor (Μεγάλο μετέωρο) και ευρίσκεται στην έρημο της Αριζόνας στις ΗΠΑ.
Ανακαλύφθηκε το 1891 στο μέσο πεδιάδας και η διάμετρός του είναι 1250 μέτρα. Περιβάλλεται από βράχους ύψους 40-70 μέτρων οι οποίοι αποτελούν τα εξωτερικά τοιχώματα του κρατήρα ενώ το βάθος του είναι 170-200 μ. Η κεντρική περιοχή του πυθμένα έχει υαλώδη σχηματισμό, γεγονός που φανερώνει τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν στο έδαφος από την πρόσκρουση του μετεωρίτη. Γύρω από τον κρατήρα και σε απόσταση 9 χιλιομέτρων ευρέθησαν διασπαρμένοι και θρυμματισμένοι ογκόλιθοι. Υπολογίζεται ότι η πρόσκρουση του σιδηρήτη μετεωρίτη που είχε πιθανή διάμετρο 100 μέτρων συνέβη πρίν από 5.000 χρόνια. Χαρακτηριστικά, σε κάποιο κομμάτι από τα συντρίμμια βρέθηκαν άσπρα και μαύρα διαμάντια.
Στην κεντρική Αυστραλία σε μία μικρή περιοχή 800 τετρ. μέτρων βρέθηκαν 13 μετεωρικοί κρατήρες , ο μεγαλύτερος έχει διαστάσεις 200 x 100 μ και βάθος 15 μέτρων, ενώ οι υπόλοιποι έχουν διαμέτρους 75-10 μέτρων. Στην έρημο Ρούμπ-άλ χαλί της νοτίου Αραβίας ευρέθησαν δύο μικροί κρατήρες που προήλθαν από την πτώση ενός διπλού μετεωρίτη. Άλλοι αξιόλογοι κρατήρες είναι αυτός που ανακαλύφθηκε το 1921 στο Τέξας διαμέτρου 162 μέτρων , άλλοι 7 που ευρέθησαν στην νήσο Άιξελ της Εσθονίας με διάμετρο του μεγαλυτέρου 110 μ και βάθος 50-60 μέτρων και ένας που ανακαλύφθηκε στο Κεμπέκ του Καναδά με ύψος τοιχωμάτων 165 μέτρα και διάμετρο 4600 μέτρα.
Γενικά, έχουν διαπιστωθεί μέχρι σήμερα γύρω στους 150 μετεωρικούς κρατήρες σε όλο τον πλανήτη μας. Μια πρόσκρουση στη γή ενός μετεώρου ακόμα και διαμέτρου μερικών μέτρων είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρές καταστροφές σε μεγάλη ακτίνα από το σημείο προσκρούσεως με την απελευθέρωση ενέργειας που είναι ίδια με αυτή που προκαλείται από την έκρηξη χιλιάδων ατομικών βομβών. Σε συνδυασμό με γνώσεις βλητικής, υπολογίζεται ότι ένας μετεωρίτης με διάμετρο 1000 μέτρων και με ταχύτητα προσκρούσεως 20 χιλιομέτρων/δευτ. θα δημιουργούσε έναν κρατήρα διαμέτρου 21 χιλιομέτρων απελευθερώνοντας τεράστια ενέργεια. Αυτού του είδους οι καταστροφές ονομάζονται κοσμικές καταστροφές και είναι δυνατόν εκτός των άλλων να δημιουργήσουν και διαταράξεις ή και μεταβολές τόσο στο οικοσύστημα του πλανήτη μας, όσο και στην ατμόσφαιρα. Έχει υποστηριχθεί η θεωρία ότι η αιφνίδια εξαφάνιση των δεινοσαύρων που συνέβη πρίν από 65 εκατομμύρια χρόνια οφειλόταν στην πτώση ενός αστεροειδούς με διάμετρο 50 χιλιομέτρων στην χερσόνησο Youkatan στό Μεξικό η οποία επέφερε σημαντικές μεταβολές στην ατμόσφαιρα και στο εσωτερικό της γής διαπερνώντας τον γήινο φλοιό .
©Γιάννης Κολιόπουλος
Τόμος Α΄σελ198-206
=================
