Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗ
. Ο ΠΛΑ
Γενικά στοιχεία. Η
Αφροδίτη είναι ο δεύτερος πλανήτης κατά σειρά αποστάσεως από τον ήλιο. Ο
πλανήτης αυτός φαίνεται άλλοτε το πρωί και άλλοτε την εσπέρα, είναι το
λαμπρότερο ουράνιο σώμα μετά τον ήλιο και την σελήνη, ο ωραιότερος και ο
μεγαλοπρεπέστερος αστέρας στον ουρανό. Τις πρωινές ώρες αναγγέλει την εμφάνιση
του ηλίου και είναι γνωστός στον λαό σαν
Αυγερινός ή Εωσφόρος για τους αρχαίους, την δε εσπέρα ακολουθεί τον ήλιο
δύοντας μετά από δύο ή τρείς ώρες. Τότε ονομάζεται Έσπερος ή Αποσπερίτης. Η Αφροδίτη είναι τόσο λαμπρή, ώστε ωρισμένες
εποχές φαίνεται ακόμα και την ημέρα. Ο αείμνηστος αστρονόμος Κ. Χασάπης μάλιστα
αναφέρει ότι το φώς της είναι δυνατόν να δημιουργήσει σκιές, όπως συμβαίνει με
την σελήνη.
Μέγεθος. Η Αφροδίτη είναι λίγο μικρότερη
από τη
γή κατά 654
χιλιόμετρα σε διάμετρο,
μεγαλύτερη δε από τον Ερμή, τον Άρη και τον Πλούτωνα. Η ισημερινή της διάμετρος
είναι 12102 χιλ.
ενώ της γής είναι 12756
χιλ. Ο όγκος της
είναι τα 9/10 του γηίνου όγκου ενώ η μάζα της κατέρχεται στα 949 χιλιοστά της μάζας
της γής. Τέλος, όσον αφορά την πυκνότητά της αυτή είναι 5,25 φορές μεγαλυτέρα
του ύδατος, ίση με την πυκνότητα της γής. Από αυτά τα στοιχεία συμπεραίνεται
ότι ή ένταση της βαρύτητας στην επιφάνειά της δεν έχει μεγάλη διαφορά με αυτή
της γής. Ένα βάρος που στον πλανήτη μας
ζυγίζει 1 κιλό
στην Αφροδίτη θα είναι 880
γραμμάρια περίπου.
Συνεπώς η ταχύτητα διαφυγής που απαιτείται για ένα διαστημικό όχημα που
ξεκινά από την επιφάνειά της ανέρχεται σε 10400 χιλιόμετρα/δευτ. ενώ στη γή
είναι 11200 χιλιόμετρα/δευτ.
Κίνηση γύρω από ήλιο. Μετά τον Ερμή , δεύτερος πλανήτης έρχεται η
Αφροδίτη κινουμένη σε μέση απόσταση από τον ήλιο 108.138.500 χιλ περίπου, ενώ η
γή απέχει 150.000.000
χιλιόμετρα. Και ενώ ο πλανήτης μας συμπληρώνει μια
περιφορά σε 365 ημέρες περίπου, η Αφροδίτη περιφέρεται μέσα σε 224 ημέρες, 16
ώρες και 49'. Η εφαπτομενική ταχύτητα στην τροχιά της είναι 35,03
χιλιόμετρα/δευτερόλεπτο.
Οι τροχιές των πλανητών είναι
ελλείψεις. Η εκκεντρότητα εκφράζει την διαφορά της ελλείψεως από τον κύκλο
μετρούμενη σε χιλιοστά. Η τροχιά της Αφροδίτης πολύ λίγο διαφέρει από την
κυκλική και ανέρχεται σε 0,0068 χιλιοστά. Δεν ευρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την τροχιά
της γής, αλλά σχηματίζει γωνία 3ο,4'.
Επειδή η Αφροδίτη είναι πιο
κοντά στον ήλιο, δέχεται μεγαλύτερο φώς και θερμότητα απ' ότι η γή. Το ποσοστό
από το φώς που αντανακλά είναι πολύ μεγάλο, το μεγαλύτερο από όλους τους
πλανήτες και αυτό λέγεται άλβεδο.
Το άλβεδο της Αφροδίτης ισούται
με 0,65. Το γεγονός αυτό είναι που την κάνει να φαίνεται τόσο λαμπρή στον
ουρανό και οφείλεται κυρίως στην αντανάκλαση από τα πυκνά σύννεφα που καλύπτουν
τελείως την επιφάνειά της καλύπτοντάς την με ένα πέπλο μυστηρίου. Επειδή η
Αφροδίτη είναι εσωτερικός πλανήτης αφ' ενός μεν παρατηρείται ή το πρωί ή την
εσπέρα, αφ' ετέρου δε, δεν απομακρύνεται φαινομενικά από τον ήλιο μέχρις μιας
συγκεκριμένης αποστάσεως η οποία καλείται αποχή και όταν ο πλανήτης φαίνεται το
πρωί ονομάζεται δυτική αποχή, ενώ όταν φαίνεται το βράδυ λέγεται ανατολική
αποχή. Η τιμή της αποχής και για τις δύο
περιπτώσεις δεν ξεπερνά τις 48 μοίρες (βλέπε σχήμα σελ.66) και καθορίζει την διάρκεια του χρόνου της
παρατηρήσεώς της που στο μέγιστό του φθάνει τις 3,5 ώρες περίπου αναλόγως της
κλίσεως της εκλειπτικής.
Από τον συνδυασμό των κινήσεων
Γής και Αφροδίτης γύρω από τον ήλιο η απόσταση των δύο πλανητών δεν είναι
σταθερή, αλλά υφίσταται μεγάλη αυξομείωση. Έτσι κατά τις εποχές της κατωτέρας
συνόδου της (ήλιος-Αφροδίτη-Γή) η απόσταση είναι και η μικρότερη δυνατή
περιωριζόμενη στα 39.000.000
χιλιόμετρα, είναι τότε ο κοντυνώτερός μας πλανήτης και
ουράνιο σώμα μετά την σελήνη και τον αστεροειδή Έρωτα που κινείται με πολλή
έκκεντρη τροχιά. Όταν τα 3 σώματα Αφροδίτη. ήλιος-Γή έλθουν σε ευθεία γραμμή με
τον ήλιο στο μέσον, τότε η Αφροδίτη ευρίσκεται στο μακρυνότερό της σημείο
απέχοντας 260.000.000
χιλιόμετρα (ανωτέρα σύνοδος). Η μέγιστη απόσταση είναι 7
φορές μεγαλύτερη από την ελάχιστη.
Ως εκ τούτου η φαινόμενη
διάμετρος του δίσκου της κυμαίνεται από 10" τόξου(ανωτέρα σύνοδος)
φθάνοντας μέχρι και 64"(κατωτέρα σύνοδος). Τότε ο δίσκος της είναι 26
φορές πιο μικρός από τον ηλιακό. Όπως η σελήνη, έτσι και η Αφροδίτη παρουσιάζει
φάσεις που εξηγούνται από το σχήμα της σελ.66.
Πρώτος ο Γαλιλαίος τις παρατήρησε με το
τηλεσκόπιό του το έτος 1610, αποδεικνύοντας την κίνηση του πλανήτη
γύρω από τον ήλιο εδραιώνοντας το ηλιοκεντρικό σύστημα του Αριστάρχου.
Οι φάσεις αυτές του πλανήτη
είναι αρκετά έκδηλες ιδίως όταν η Αφροδίτη προσεγγίζοντας τη γή παρουσιάζεται
με μηνοειδή μορφή δυνάμενες να παρατηρηθούν και με απλά κυάλια με σταθερή
στήριξη. Ακόμα και μερικοί προσεκτικοί παρατηρητές με οξυδέρκεια διαπιστώνουν
την ελάττωση του φωτισμού της όταν πλησιάζει στην κατωτέρα σύνοδο. Πάντως με κυάλια 30 x 70
είναι δυνατόν να παρατηρηθεί όλος ο κύκλος των φάσεών της. ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ
Όπως αναφέραμε, η Αφροδίτη
είναι ο λαμπρότερος αστέρας του ουρανού. Το φαινόμενο αστρικό μέγεθός της (m) είναι
αρνητικό και κυμαίνεται από - 3,9 στις ανώτερες συνόδους έως - 4,4 όταν
πλησιάζει τη γή. Ο αστρονόμος Halley απέδειξε ότι 36 ημέρες πρό ή
μετά την κατωτέρα σύνοδο αποκτά την μεγαλύτερή της λαμπρότητα η οποία στη
συνέχεια προοδευτικά ελαττώνεται επειδή μειώνεται δραματικά το ποσοστό φωτισμού
(illumination) του
μηνοειδούς δίσκου της Αφροδίτης. Ειναι φυσικό ότι κατά τις εποχές αυτές
αυξάνεται και η φαινόμενη ταχύτητα που την μετατοπίζει μεταξύ των αστέρων του
ουρανού μέσα σε διαστήματα ωρών.
Περιστροφή της Αφροδίτης γύρω από τον άξονά της. Ο
χρόνος της περιστροφής του πλανήτη μέχρι τήν έκτη δεκαετία του 20ου αιώνα
παρέμενε ένα άλυτο μυστήριο για τον λόγο ότι δεν ήταν εφικτή η παρατήρηση
κάποιων σταθερών σχηματισμών στην επιφάνειά της τους οποίους κρύβει η πυκνή
ατμόσφαιρα. Οι αφελείς υποθέσεις των παλαιών αστρονόμων διατύπωναν την άποψη
ότι η Αφροδίτη είτε περιστρέφεται σε χρόνο 24 ωρών όπως και η γή, είτε μέσα σε
225 ημέρες, χρονικό διάστημα ίσο με το αστρικό της έτος. Επίσης ήταν άγνωστη η
κλίση του άξονα του πλανήτη. Με την ουσιαστική πρόοδο της αστρονομίας των
ραδιοτηλεσκοπίων με την μέθοδο κυρίως της αποστολής ,της αντανακλάσεως και της
επιστροφής ραδιοκυμάτων προς την επιφάνειά της όπως και με την άφιξη των
διαστημοπλοίων τελικά λύθηκε και αυτό το πρόβλημα.
Η Αφροδίτη περιστρέφεται αργά
και μάλιστα κατά την αντίθετη διεύθυνση με την οποία κινούνται οι άλλοι
πλανήτες, δηλαδή ανάδρομα με φορά εκ Ανατολών πρός Δυσμάς μέσα σε διάστημα 243
ημερών περίπου δηλαδή αργότερα και από τον χρόνο της περιφοράς της περί τον
ήλιο. Εξ' άλλου βρέθηκε και η κλίση του ισημερινού ως πρός το επίπεδο
περιφοράς, ίσο με 177ο,3'.
Διαβάσεις της Αφροδίτης στον ηλιακό δίσκο. Όπως αναφέραμε, ο
Ερμής σε ωρισμένα χρονικά διαστήματα φαίνεται ότι κινείται μπροστά από τον
ηλιακό δίσκο. Επειδή και η Αφροδίτη είναι εσωτερικός πλα-νήτης θα πρέπει να παρουσιάζει και αυτή
ανάλογα φαινόμενα διαβάσεων του ηλιακού δίσκου.
Πράγματι, το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση της Αφροδίτης με τη
διαφορά ότι αυτές εί-ναι πάρα πολύ σπάνιες σε σχέση με αυτές που παρατηρώνται
στον Ερμή. Η τροχιά της Αφροδίτης διαφέρει από αυτή του Ερμή και ως προς το
μέγεθος και την κλίση ως προς την
εκλειπτική. Η χρονική των ιδιομορφία
είναι ότι αυτές συμβαίνουν σε χρονικά διαστήματα 113 και 130 ετών με εναλλαγή.
Στους αιώνες των διαβάσεων, πραγματοποιούνται μόνον δύο σε χρονικά διαστήματα 8
ετών. Ο 20ος αιώνας ήταν χωρίς διαβάσεις. Ιστορικά, από της ανακαλύψεώς των
έγιναν οι εξής : Τον 18ον αιώνα τα έτη
1761 και 1769, τον 19ον αιώνα τα έτη 1874 και 1882. Οι δύο προσεχείς διαβάσεις
θα συμβούν μία το έτος 2004 και η άλλη το 2012.
Κατά τις επαφές του δίσκου της
Αφροδίτης στον ήλιο παρατηρείται το φαινόμενο του φωτοστεφάνου που καλύπτει τον πλανήτη, και που ωφείλεται στην
ατμόσφαιρα που περιβάλλει την Αφροδίτη. Τέλος, επειδή η φαινομένη διάμετρος του
πλανήτη είναι μεγάλη περίπου μισό πρώτο λεπτό της μοίρας, οι διαβάσεις της
Αφροδίτης παρατηρούνται και με γυμνό οφθαλμό.
Επιφάνεια, ατμόσφαιρα και δομή της Αφροδίτης. Έως το
τέλος της δεκαετίας του 1960 οι επιστήμονες είχαν πλήρη άγνοια γιά το πάχος,τη
σύσταση της ατμόσφαιρας και πολύ περισσότερο για την μορφολογία του εδάφους
αυτού του πλανήτη. Η μεταπολεμική αστρονομία πίστευε ότι η Αφροδίτη θα έπρεπε
να ήταν ένας αρκετά φιλόξενος κόσμος περίπου στις προδιαγραφές της γής, επειδή
οι δυο πλανήτες έχουν μεγάλη ομοιότητα ως πρός το μέγεθος. Δυστυχώς όμως η
πυκνή νέφωση δεν επέτρεπε εξαγωγή συμπερασμάτων παρά υποθέσεων. Οι τυπικές
υποθέσεις έφερναν την Αφροδίτη να έχει μέσες
θερμοκρασίες της τάξεως των +45οC και μία επιφάνεια είτε υδάτινη, είτε να
ομοιάζει με τις ερήμους της γής και τέλος την επικρατήσασα γνώμη ότι ο πλανήτης
αυτός θα ομοίαζε με την εικόνα της πρώιμης γής της εποχής των δεινοσαύρων. Το
αίνιγμα για το άστρο του βοσκού έχει αποκαλυφθεί τελείως στις ημέρες μας
δυστυχώς με δεδομένα τελείως απογοητευτικά πόσο μάλλον και για ύπαρξη κάποιας
μορφής ζωής.
Από τις αρχές του 1960 με την
αρχή της κατακτήσεως του διαστήματος ο άνθρωπος ενδιαφέρθηκε άμεσα για πτήσεις
στον αδελφό πλανήτη. Το έτος 1962 ο αμερικανικός σταθμός Mariner-2 πλησίασε την Αφροδίτη και διαβίβασε τα πρώτα
στοιχεία σχετικά με τη μάζα της, το μαγνητικό πεδίο, αλλά και την μυστηριώδη
υψηλή θερμοκρασία της τάξεως των + 450
ο C που
κατέγραψε. Ο προβληματισμός λύθηκε γρήγορα και με την
άφιξη των ρωσικών Venera στην επιφάνειά της.
Το 1970 ο σταθμός Venera 7 κατόρθωσε να διαβιβάσει για αρκετό χρονικό
διάστημα φωτογραφίες της επιφάνειας υπολογίζοντας θερμοκρασίες +450ο C και
πίεση επιφανείας ίση με 90 ατμόσφαιρες, γεγονός από το οποίο ο διαστημικός
σταθμός εσίγησε ύστερα από την σύνθλιψή του από την τεράστια πίεση.
Το συμπέρασμα που εξάγεται
είναι ότι πρόκειται για μια διαστημική κόλαση, όπου η σελήνη φαντάζει σαν
παράδεισος ! Κανονικώτερες θερμοκρασίες επικρατούν στα νέφη της τα οποία έχουν
υψηλή αντανακλαστικότητα. Παρατηρούμενα στο υπεριώδες φώς δείχνουν
ταραγμένη όψη που μοιάζει με σχήμα V.
Τα νέφη αποτελούνται από
σταγονίδια θειικού οξέως που σχηματίζονται από την χημική αντίδραση του ηλιακού
φωτός με το άφθονο διοξείδιο του άνθρακος από το οποίο αποτελείται η
ατμόσφαιρα. Διαπιστώθηκε η ύπαρξις υδρατμών. Το πάχος της ατμόσφαιρας
υπολογίζεται σε 120
χιλιόμετρα. Στό ανώτατο τμήμα της υπάρχει ένας
καταιγισμός όξινης βροχής από θειικό οξύ, ενώ σε κατώτερα στρώματα, επικρατεί
ένας ισχυρός καταιγισμός ανέμων με μεταβαλλόμενη διεύθυνση κάθε 4 ημέρες. Το
ιδιόρρυθμο σχήμα των νεφών περισσότερο παρατηρείται στις περιοχές του
ισημερινού. Κάτω από αυτήν την πυκνή
διαταραγμένη ατμόσφαιρα συμβαίνουν
μεγάλες ηλεκτρικές εκκενώσεις (κεραυνοί)
βάσει των μετρήσεων των διαστημοπλοίων Venera.
Στο φαινόμενο του θερμοκηπίου
συμβάλλει ουσιαστικά το διοξείδιο του άνθρακος και οι υδρατμοί. Ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται και στην
ατμόσφαιρα της γής, όπου και εδώ υπάρχει ένα ποσοστό αυξήσεως θερμοκρασίας που
έχει εξογκωθεί στον αιώνα μας προερχόμενο κυρίως από τις μηχανικές καύσεις που
εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακος.
Τον Μάιο του 1978 το
διαστημόπλοιο Pioneer-Venus τοποθετήθηκε σε τροχιά γύρω
από την Αφροδίτη με σκοπό να χαρτογραφήσει με ηχητικά κύματα από ραντάρ την
επιφάνεια, όπως επίσης και την διαβίβαση άλλων στοιχείων. Ο πρώτος αυτός χάρτης αποκαλύπτει ότι η
Αφροδίτη έχει μια ορεινή επιφάνεια
διασκορπισμένη με βράχους. Υπάρχουν δυο σχετικά μεγάλα οροπέδια η περιοχή terra Isthar που
ευρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο με έκταση ίδια με την Αφρική, και η Aphrodite terra στον
ισημερινό στο μέγεθος της Αυστραλίας. Τα όρη Maxwell είναι τα υψηλότερα σημεία με ύψος 11.000 μέτρων
ευρισκόμενα στην γή Ιστάρ (βλέπε χάρτες).
Η επιφάνεια επίσης είναι γεμάτη
από κρατήρες διαμέτρου δεκάδων χιλιομέτρων, κρατήρες που προήλθαν από την πτώση
μεγάλων μετεωριτών στο παρελθόν κατά την εποχή του μεγάλου βομβαρδισμού. Μικρού
ανοίγματος κρατήρες απουσιάζουν διότι μικρότεροι μετεωρίτες δεν κατέστη δυνατόν
να φθάσουν στο έδαφος λόγω καύσεως από
την τριβή τους στην ατμόσφαιρα. Η
δημιουργία των κρατήρων αυτών έχει μεγάλες διαφορές από τα άλλα ουράνια σώματα.
Λόγω της υψηλής πιέσεως και θερμοκρασίας, το εκτινασσόμενο από την πρόσκρουση
υλικό παρέμενε σε κοντυνές αποστάσεις.
Το έτος 1990, ο διαστημικός
σταθμός Μαγγελάνος με μια προηγμένη μέθοδο στερεοσκοπικής χαρτογραφήσεως
αποτύπωσε ρεαλιστικά όλη την μορφολογία που παρουσιάζει η Αφροδίτη. Με ένα
ειδικό ραντάρ έστελνε στους επίγειους σταθμούς χιλιάδες ραδιοκύματα που
ανακλώνταν στο έδαφος του πλανήτη με την μέθοδο Doppler .
Ανάλογα με την γωνία του διαστημοπλοίου και τον χρόνο ανακλάσεως και αποστολής
των ραδιοκυμάτων στη γή αποτυπώνοντο τα χαρακτηριστικά της επιφανείας.
Με μια σειρά ειδικών
ηλεκτρονικών υπολογιστών επιτυγχάνοντο οι πρώτες έγχρωμες τρισδιάστατες
ρεαλιστικές απεικονίσεις του εδάφους της Αφροδίτης με καταπληκτική λεπτομέρεια. Οι παλαιοί μετεωρικοί κρατήρες έχουν ηλικία
της τάξεως των 800 εκατομμυρίων ετών, δηλαδή η επιφάνεια είναι πολύ νέα σε
σχέση με τα δεδομένα του ηλιακού συστήματος.
Η Αφροδίτη έχει έντονη ενεργή ηφαιστειακή δραστηριότητα. Αποκαλύφτηκαν
χιλιάδες ηφαιστιακοί κώνοι με διάμετρο 2-3 χιλιομέτρων. Τα
μεγαλύτερα ηφαίστεια έχουν διάμετρο πολλών χιλιομέτρων παρουσιάζοντας μια
χαρακτηριστική ιδιομορφία , τις λεγόμενες αραχνοειδείς υφάνσεις. Εδώ φαίνονται
τα αποτυπώματα του μάγματος που εκτινάχθηκε από τους κώνους αυτού. Άν και συμβαίνουν εκατοντάδες ηφαιστειακές
εκρήξεις, εν τούτοις δεν παρατηρείται καμία ουσιαστική μεταβολή στην επιφάνεια.
Η λάβα που εκχύνεται από τα ηφαίστεια, στην κυριολεξία έχει σχηματίσει
κανονικούς ποταμούς με στερεό μάγμα που διατρέχει το έδαφος καλυπτοντάς το.
Επίσης το έδαφος παρουσιάζει πολλές εγκοπές, ανυψώσεις και κατακρημνίσεις.
|
|
Εσωτερική δομή της Αφροδίτης. Ως πρός
το εσωτερικό του πλανήτη από τους υπολογισμούς, φαίνεται ότι η Αφροδίτη να έχει
μεγάλη ομοιότητα με το εσωτερικό της γής. Οι δύο πλανήτες αρχικά δημιουργήθηκαν
με τα ίδια φυσικά δεδομένα, αλλά στην συνέχεια υπήρξε μεγάλη διαφοροποίηση στον
σχηματισμό του φλοιού των. Τα εσωτερικά στρώματα τα οποία αποτελούν τον πλανήτη σε σύγκριση με αυτά της
γής είναι :
Αφροδίτη Γή
Εσωτερικός πυρήνας 17% 20%
Εξωτερικός πυρήνας 30% 35%
Μανδύας
52,5% 44,5%
Φλοιός
0,5% 0,5%
Οι αριθμοί αυτοί εκφράζονται σε
ποσοστά των ισημερινών διαμέτρων Γής και Αφροδίτης σε χιλιόμετρα.
Ο πυρήνας της Αφροδίτης
αποτελείται από σίδηρο και νικέλιο, ο μανδύας από θείο και μεταλλικά οξείδια
κυρίως και η επιφανειακή κρούστα είναι βραχώδους υφής.
